TARİHÇE - Kültegin Ögel

TARİHÇE
yaşayamıyor belki, ama en azından paparazzi programlarında izleyebiliyoruz. Kağıt
peçeteler havalarda uçuyor, ceketler gömlekler yakılıyor, masalar devriliyor.
Rakı ve meyhane kültürü
Rakı demek için…
Anasonla aromalandırılmış bir içkinin “rakı” olarak adlandırılabilmesi için şunlar
gereklidir:
Türkiye’de üretilmiş olması
Yalnız kuru üzüm alkolünün veya tarımsal kökenli etil alkol ile karıştırılan kuru
üzüm alkolünün 5000 litre veya daha küçük kapasiteli geleneksel bakır
imbiklerde anason tohumu (Pimpinella anisium) ile ikinci kez distillenmesiyle
üretilmiş olması,
Litrede 10 gramdan az şeker ve litrede 0.8- 2.2 gram minumum ve maximum
değerler arasında anethol ihtiva etmesi,
Kuru üzüm alkolünün rakının toplam alkolü içinde en az % 40 oranında
bulunması,
Elden edildiği hammaddenin tad ve kokusunu korumak amacıyla en fazla %
94.5 dereceye kadar distile edilmiş olması gerekmektedir.
Afrika, Asya, Amerika ve Okyanusya’da yapılan (çeşitli) damıtık içkilere “arak”
adı verilir. Arak, eski Türkçe’de “daha ince” anlamına gelir. Eski dönemlerde, rakı
içine (rakı tutkununa) “Araknuş” denirmiş. Arak resmi ise, Osmanlılar döneminde
rakıdan alınan vergidir. Rakı sözcüğünün “Arakı” veya “Ariki” kelimesinden geldiği
tahmin edilmektedir. Araki Arapçada “terleten” anlamına gelmektedir. Araki “Arak”tan
türeyen bir kelime. Arak ise ter anlamındadır. Rakı (damıtılan içki) damıtılırken
imbikten ter tanecikleri gibi damla damla düşer. Rak, Arapça kökenli eski Türkçe bir
kelimedir.
Rakı sözcüğü, vaktiyle iri, uzun taneli ve kalın kabuklu “Razaki” üzümünden
yapılmış olan anasonlu rakıya da dayandırılmaktadır. Bu ihtimale göre Razaki
üzümden yapılan anasonlu içkiye rakı denmiş. Razaki kelimesi ile rakı kelimesi
telaffuz bakımından benzerlik göstermesi ve rakının bir “Türk İçkisi” olarak
tanımlanması, rakı kelimesinin bu üzüm cinsinden geldiği ihtimalini ortaya
çıkarmaktadır. Vaktiyle Razaki üzümünden rakılar yapıldığı da bir gerçektir.
İlk defa Irak’ta üretilip buradan komşu ülkelere yayılmış ve bu nedenle “Irakı”
(Irak menşeli) kelimesinden gelmiş olabileceği ihtimali üzerinde duranlar da var.
Bugün Irak’ta, Kerkük bölgesinde kuru üzümden elde edilen ve anasonla aromatize
edilen değişik birleşimdeki damıtık alkolü içkiye “arak” denilmektedir.
Bazı Çin kaynaklarında MÖ. 1000 yıllarında Çin’de pirinçten elde edilen
konsantre edilmiş kuvvetli bir içkiden söz edilmektedir. Orta Asya Türk Boyları’nın en
eski komşusu Çinlilerdir. O dönemde Çin’de uygulanan konsantre tekniğini diğer
ülkelere oranla Türklerin öğrenmiş olması ihtimali çok daha yakındır. Bunun için de,
kısrak sütünden yapılan kımız rakısı “arika”nın, Irak’ta üretilmiş olan “arak”tan çok
daha önce yapılmış olduğu iddia edilebilir. Rakı sözcüğünün arikadan kaynaklanmış
olma ihtimalinin Iraki veya Razaki’ye oranla çok daha yüksek olduğu söylenebilir.
23