TARİHÇE - Kültegin Ögel

TARİHÇE
açıdan merak ediyordu. Saray doktoru Francisco Hernandez'e tütün bitkisinin tıbbi
özelliklerini araştırma görevi verdi. 1571’de Sevilla Üniversitesi'nin ünlü
doktorlarından Nicolò Monardes, yirmiyi aşkın hastalığın tedavisinde tütün
kullanılmasını önerdi. Bunlar arasında diş ağrısı ve astım da vardı. Bu tavsiye,
hiç şüphesiz artık geçerli değil. Kolomb'un yolculuğundan bir yüzyıl sonra Belçika,
İspanya, İtalya, İsviçre ve İngiltere'de tütün yetiştirilmeye başlanmıştı. Yüzyıl başında
Filipinler, Hindistan, Java, Japonya, Batı Afrika ve Çin'de de tütün yetiştirilmeye
başlandı. Tüccarlar tütünü bu bölgelerden Moğolistan ve Sibirya'ya da götürdüler.
Kraliçe I. Elizabeth'in öldüğü yıl, İngiltere Avrupa'nın en zengin ülkesi haline
gelmişti; bu biraz da tütün ticaretine hâkim olmasından kaynaklanıyordu, çünkü
İngiltere tütün mahsulünden pound (0,45 kg.) başına 2 şilin vergi alıyordu. Kral I.
James, ilk tütün karşıtı yayınlardan biri olan "A Counterblaste to Tobacco" (Tütüne
Kınama) adlı bir kitap yayımladı. Ancak, tütüne karşı çıkması Kral'ın tütün vergisini
Kraliçe Elizabeth dönemine göre 40 kattan fazla artırıp pound başına 6 Sterlin 10
şiline çıkarmasına engel olamadı. Tütün yaprağının vebadan koruduğu inancı
yaygınlaşınca tütün kullanımı arttı. 1606 yılında İspanya Kralı III. Felipe, tütünün
sadece İspanyol kolonilerinde yetiştirilmesini öngören bir ferman çıkardı.
Yabancıların tütün üretmesi idamla cezalandırılacaktı. 1623’te Kutsal Roma
İmparatoru III. Ferdinand, tütün içilmesini yasakladı ve içenlere para cezaları getirdi
ama tütün kullanımı devam etti.
Fransa Kralı XIII. Louis, bakanı Kardinal Richelieu'nun tavsiyesine uyarak,
tütüne pound (0,45 kg.) başına 30 sol vergi getirdi. İki yüzyıl sonra III. Napoleon
şunları söyleyecekti: "Bu kötü alışkanlık her yıl yüz milyon frank vergi geliri getiriyor.
Aynı miktarda gelir getiren bir iyi alışkanlık bulun, tütünü hemen yasaklayayım."
Devlet tekelleri o kadar kazançlıydı ki, birçok Avrupa ülkesinde 20. yüzyıl sonlarına
kadar varlığını sürdürdü.
1640'da Rus Çarı Mihail, tütün içmenin çok büyük bir günah olduğunu ilan etti.
Tutuklanan tütün kullanıcıları kırbaçlandı ve dudakları kesildi. 1643 yılında
Moskova'ya gelen bir kişi, "Enfiye içmekle suçlananlar, kadın da olsalar, erkek de
olsalar burunlarının kesilmesiyle cezalandırılabilirler," diye yazmıştı. Kral XIV.
Louis'nin doktoru Fagon, güncel bir görüş öne sürdü: "Enfiye kutusunu açan bir adam
aslında Pandora'nın kutusunu açtığını, bu kutudan hepsi birbirinden beter bin tane
kötülük çıkacağını biliyor mu" Aktarılanlara göre, XIV. Louis tütünden nefret
ediyordu, ama devlet tekelinden gelecek paradan vazgeçmek istemediği için bir
yasak getirmedi (Naskali, 2003).
1725’de Papa XIII. Benedictus, günün modasına uyarak, 75 yıl önce X.
Innocentius tarafından getirilen yasağı kaldırdı ve San Pietro Katedrali'nde enfiye
içilmesine izin verdi. Tütünü ticari bir fırsat olarak gören Vatikan kendi tütün
fabrikasını açtı. Napolyon savaşları sırasında İspanya'da savaşan İngiliz ve Fransız
askerleri, ülkelerine dönerken yanlarında puro da götürdüler. Böylece, bu ülkelerde
puro kullanımı hızla yaygınlaştı. Meksika savaşı puro kullanımında çok büyük bir
artışa yol açtı. Yorgunluklarını gidermek ve açlıklarını bastırmak için puro içen
askerler, güneyde üretilen koyu renkli tütünlere alıştılar.
1850’li yıllarda ABD'de, alkol karşıtı hareket tütünle de ilgilenmeye başladı. Eski
bir sigara kullanıcısı olan Rahip George Trask, Amerikan Tütün Karşıtları Derneği'ni
53