TARİHÇE - Kültegin Ögel

TARİHÇE
kararını duyurdu. Hükümet haşhaş ekimini 7 ille sınırladı ve bir sonraki yıl haşhaş
ekimi tamamen yasakladı. Bu yasak, afyon üretimi tek geçim kaynağı olan 1,5 milyon
insanı etkiledi ve topraklarında afyondan başka herhangi bir ekinin yapılamayacak
olması bu insanları yoksulluğa sürükledi.
Nihat Erim hükümeti tarafından uygulamaya konan haşhaş ekimi yasağı,
halktan büyük tepki almış, köylü büyük zarar uğramıştı. Türkiye’nin yasal üretimi
tamamen durdurması afyonu hammadde olarak kullanan dünya ilaç sanayisinde de
sıkıntı yarattı. 1938-1971 yılları arasında Türkiye dünya yasal afyon pazarının %50-
55’ine sahipti. Dünyadaki 900 tonluk toplam üretim, 1300 tonluk ihtiyacı karşılamaya
yetmedi. 1973 yılında kurulan CHP-MSP koalisyon hükümeti 1 Temmuz 1974’te
yayınlanan yeni afyon kararnamesi ile 6 ilde ve yaklaşık 20 bin hektarlık bir alanda
haşhaş ekimine yeniden izin verdi. Ancak bu defa denetim arttırılmıştı. Haşhaş
kapsülünün çizilmesi yasaktı. Kapsüller çizilmemiş halde ihraç edilecekti. Haşhaşın
dünyadaki alıcıları da bu ham kapsülleri almakta isteksiz davranınca Toprak
Mahsulleri Ofisi’nin elinde tonlarca haşhaş çürümeye terk edildi. Bolvadin’de 1981
yılında alkoloid fabrikası kuruldu. Fabrikanın üretiminin %90-95’i ihraç edilmektedir
(Erdinç, 2004).
İstanbul’da eroin bağımlılığı 1979 yılından başlayarak belirgin biçimde arttı. Bu
yeni kuşak bağımlılık dalgası belli başlı birkaç toplumsal katmandan beslendi. Bunlar
arasında Avrupa’da yaşayan işçilerin çocukları, Avrupa ve ABD’ de okuyan öğrenciler
ve Türkiye’de yaşayıp Batı kültürüyle daha doğrudan ilişki kurabilen kolej öğrencileri
sayılabilir. 1979 yılından itibaren yükselmeye başlayan Cumhuriyet’in ikinci eroin
dalgası 1982 yılında aşırı doz vakasıyla kamuoyuna yansıdı. Banker Kastelli olarak
tanınan Cevher Özden’in oğlu Hakan Bahadır’ın ölümü kamuoyunda büyük bir
şaşkınlığa yol açtı. Aslında ondan önce de uyuşturucuya bağlı çok sayıda polisiye
olay gerçekleşmiş, ölümle sonuçlanan aşırı doz vakaları ortaya çıkmıştı. O dönemde
güzellik kraliçesi Melek Ayberk, milli yüzücü Sevda Ün, manken Halil Kadirbeyoğlu,
aktör Faruk Peker’in isimleri uyuşturucuyla birlikte anıldı. Bu durum uyuşturucunun
sadece zengin ailelerin çocukları tarafından kullanılabilecek, pahalı bir alışkanlık
olduğu yolunda bir ön yargı geliştirdi. Resmi görüş ise Türkiye’nin sadece “transit
ülke” olduğunu, ülkede bağımlıların bulunmadığını biçimindeydi. Bu yıllarda
Gastrogut ticari adıyla tanınan ve bileşiminde opiyat bulunan mide ilacı modaydı.
Kaynatılarak opiyat açığa çıkarılan ve enjektörle damardan kullanılan Gastrogut
eczanelerde serbestçe satılıyordu (Erdinç, 2004).
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Profesör
Şükrü Kaymakçalan net bir biçimde eroin sorununun 1979 yılında başladığını ifade
ediyordu. Kaymakçalan Bakırköy Akıl Hastanesi ve Ermeni Hastanesi’nin
kayıtlarında 1979’dan itibaren giderek artan sayıda eroinmanın tedavi için
başvurduğunu hatırlatıyordu. Bağımlılık tedavisi de yaygınlaştı. Eroin bağımlısı olan
zengin ailelerin çocukları genellikle yurt dışında uzman kliniklerde gizlice tedavi
oluyordu. Fransız La Paix Hastanesi, Surp Pırgiç Hastanesi ve Balıklı Rum Hastanesi
gibi merkezlerde de varlıklı bağımlılara yönelik tedavi yapılıyordu. 1980’li yılların
başında Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi içinde Alkol Madde Araştırma
ve Tedavi Merkezi’i kuruldu. O yıllarda belki alkol kullanımı bir sorun olarak
görülüyordu. Ancak o dönemde diğer madde bağımlıları için bir klinik kurulması
oldukça ileriyi gören bir düşünce olarak değerlendirilebilir. AMATEM kliniğine
kurulduğu ilk yılda önemli bir bölümü eroin bağımlısı olmak üzere 78 kişi tedavi için
43