PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

kelerinden ç ıkın, dönün! diye ba ğırd ı . Şarka, siz de uyan ın, anla şın! diye
haykırdı. Islahat için ne laz ımsa yapt ı. En büyük eseri Muhammed Abdu'yü
yeti ştirmesidir. Abdu tam bir ilmi otorite idi. Islam ıslahâtının lideri Efganl ı
idi, fakat bu i şin fikriyatını ve ilmini Abdu yaptı. O asr ın ruhuna göre Islamcıdır.
Zaman ın ihtiyaçlarını takdir eder. Kitap ehlinin yemekleri ve kestikleri
yenir, onların elbisesi giyilir diye fetva verdi. Transval 4 fetvas ı diye me ş-
hur olan bu fetvas ı gericilerin gürültü koparmas ına sebep oldu. Biriktirme
sandıkları kurulmas ına cevaz verdi. Banka muamelesini caiz gördü. Ezheri
ıslah etti, oraya fen dersleri koydu, dini, ilmi uyan ışı o yapt ı.
Tükiye'de siyasi sahada Re şid Pa şa, Ali Paşa, Midhat Pa şa uyanıklığa
davetettiler. Ahmed Midhat Efendi boyuna yazd ı . Şair Mehmed Akif, Abduden
makaleler terceme yapt ı, Efganlının ve Abdu'nun fikirlerini yayd ı. Ziya
Gökalp Türklüğü uyandırdı, yeni yeni fikirler ve cereyanlar ba şladı, Islam
alemi uyand ı. "Fikirleri ve dima ğı prangalamak, ümmeti için asla de ğişmeyen
donmu ş nizamlar vaz'etmek Hz. Peygamber'in asla hat ırından geçmemiştir.
O körü körüne taklidden nefret ederdi. Kur'an— ı Kerim, inananlar
için bir hidayet kitab ıdır. O toplumun ilerlemesi, ahlaki, manen yükselmesi,
düşüncesi önüne dikilmi ş bir mania değildir..."
"Şimdiki islâmiyet bir s ınıf—ı mahsus ulamasiyle, kaba taassubu ile.,
yaygın cehl ve bigâneliği ile bat ıl âdet ve inançlariyle, hakikaten Hz. Muhammedin
ilan ve talim etti ği islamiyet için büyük bir leke te şkil eder..."
"Acabâ islâmiyet Insanlar ın terakkisine kar şı midir Bu suale kemâl—i
kuvvet ve kanaatla hay ır diye cevap verece ğim. Islâmiyet din ilmi nâmına
izâfe edilmi ş olan ilave ve zehablardan kurtar ıldığı taktirde çok saf ve sade
bir dindir. Islam ın esas akIdesi ve temeli: Allah'a ve Hz. Muhammedin Peygamber
olduğuna İman etmektir " 5
"Asya'nın Garb cihetini hal—i harâbiye getiren ve bugünkü keder verici
hali doğuran âmil, islâmiyet ve islamiyetin hükümleri de ğildir. Bu âmil, islam
Hükümdarlar ın ın istibdad ı olup bunlar Peygamberin ö ğretilerini kendi
arzu ve inadlariyle tahrif etmi şler, Kur'an'dan kendi müstebid hükümetlerinin
dayanaca ğı hükümler aray ıp çıkarmışlardır. Bu hükümdarlar, din i şlerinde
en hafif ve küçük şüphe ve taharriye müsaade etmeyip bütün hürriyet
esaslarını, lazım addettikleri vechile, tebdil ve tahrif eyleyerek bir Islam,
rönesans ının doğuşunu meneylemi şlerdir 6 .
4) Afrika'nın Güneyinde bir bölgedir. Bu fetvay ı ora halkı istemi şti,
Alman müste şriklerinden Max Horten'e göre Abdu'nün zaman ında bir me ş'ale gibi
parlaması, çevresinin çok karanl ık içinde bulunmas ından ileri gelmi ş bir keyfiyet imi ş !
5) Hindli Huda Bahş'm, İndian and İslamic Essays, Londra, 1912, adl ı eserinden
naklen Yeni Alem—i İslam Tercemesi, s. 43 /44
6) Yeni İslam S. ı 6o /161. Yazar, Müslümanlar ın geri kalmas ında dinin bir tesiri
bulunmadığını kabul ediyor. Barthold ve bir çok müste şrikler de geri kalma ğı asla dine
atfetmezler. Ba şka sebeplerle izah ederler. Islam ın gerilikle bir alakas ı yotur. Islam dini
yeryüzünde en büyük ink ılabı yapmış bir hamleler dinidir.
6