PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

II. B 8 1 ü rn
MEZHEBLER ve YAYILI ŞLARI
Mezhep gidecek yol, gidi ş demektir. Müctehidin ictihadda, hüküm ç ı-
karmada tuttu ğu yola denir. Müctehid nasslardan hüküm al ırken kendine
mahsus bir yol tutmu ş, sonra gelenler onun verdi ği hükümleri benimseyip
kabul etmi şlerdir.
Avam dini delilleri bilmediklerinden, bu hususta ictihad sahibi büyük
İmamların sözlerini alıp kabul ederler; böylece bir imam etrafında onun
kavillerini, hükümlerini, benimserni ş, kendilerine tâbi olmu ş, onun gittiği
yolu tutmu ş bir zümre meydana gelir. İşte mezhepler böylelikle kurulur.
Fethülkadir sahibi İbn—i Hümâm, muayyen bir mezhebi iltizam etmek vâcib
değildir. diyor.
Mezhepler, asl ında, bugünkü gibi, dört mezheb halinde de ğildi. İctihad
devirlerinde bir çok mezhepler kurulmu ştur. Bunlar kendi usullerine
ve talebelerinin gayretlerine göre ya çok veya az yay ılrmşlardır.
Şafil; Leys b. Sa'd, İmam Mâlikten daha büyük fakil ıtır, ancak talebeleri
mezhebini yaymad ıklarından unutuldu gitti, demektedir. Hilafiyat kitaplar
ının çoğu Ahmed, b. Hanbeli zikretmezler. Tahavl, Fukahâda,
Debbusl, Tesis'ün—Nazar'da; Nesefi, Manzumesinde onu hiç zikretmezler,
İbn—i Kuteybe dördüncü İmam olarak Süfyan Sevrryi gösterir. Taberi
Ahmed b. Hanbel muhaddistir, fakih değildir, demi ştir. Onu fukahâdan saymamıştır
Mezheblerin dört imama mal edilmesi daha sonralar ı olmuştur.
İslamda ilk mezheb ayr ılığı Şia ile ba şlar. Sonra Hariciler ç ıkmıştır. Sünnilerle
Şia ,aras ında en bâriz fark hilafet meselesindedir F ıkıh meselelerinde
o kadar çok ayr ılık yoktur. Şia, mut'a nikahını yani muvakkat evlenmeği
caiz görür. Ehl—i Sünnet bunu kabul etmez. Ehl—i Sünnet, Ehl—i Kitap kadınlariyle
evlenrne ği caiz görür. Şia bunu kabul etmez. Zaten Şia gayr—i
müslim hukuku bak ımından çok dar bir görü şe sahiptir. Ehl—i Sünnet daha
müsamalıalıdır. İmam Muhammed'in Camiu'l—Sa ğiri ve bunun Antebli
Münif Efendi tarafından yap ılan tercemesi bu hususta canl ı bir misaldir.
27