PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Araptır, kalan alt ısı Türktür. ı — Türkiye İmparatorlu ğu, z— Türkistan Devleti,
(Timur Oğulları) 3— Karakoyunlu Devleti ( İran'da), 4— Hindistan İmparatorluğu
(Türk), 5— Dekken imparatorlu ğu (Türk), 6— M ıs ır—Suriye İmparatorluğu
(Memlükler) Türkle şmi ş Çerkes.
Hicri X, Miladi XVI. Yüzy ıl
(906— ı oo9 H./ 1501-1600 M.)
Avrupal ıların muhte şem Kanuni ünvaniyle andıkları Türk Padi şah ı
Kanuni Sultan Süleyman' ın ya şadığı bu devir, tarihte Türkündür. Kanuni
ba şardığı büyük i şlerle Avrupal ıların dikkatini çeken bir adamd ır. Babas ı
Yavuz Sultan Selim de M ısır'da Kölemenler idaresine son vererek M ıs ır' ı,
Arabistan' ı, Osmanlı Imparatorluğuna katm ış, Şarka ün salm ış, Hilafeti almıştı.
Türk Devletini 7 milyon kilometre kareye ç ıkarm ışt ı . İran' ın Bat ıs ı,
Irak, Suriye al ındığı gibi Balkanlar ın ötesine geçilerek Macaristan ba ştan
ba şa alınm ış, Türk Ordular ı Viyana kap ılarına dayanm ışt ır. Imparatorluk
en yüksek noktas ına ula şmıştır.
Cezayir, Tunus, Trablus, Berka, Osmanl ılara tâbi oldu. Tunus Valisi
Ramazan Pa şa, Tanca'da Portekiz Ordusunu yenerek Portekizi adeta haritadan
silmi ştir. Afrika ortalar ına kadar uzanan ve büyük bir Islam Devleti
olan Fas Arap İmparatorluğu, Türkiye'ye tâbi bir Devlet halini alm ıştır.
Safaviler, Özbekleri geri att ı. Özbekler Kazaklar ı yenerek Müslümanlığı
geni şlettiler. Safaviler İran'da Şia Mezhebini yayd ılar, Hanefiliği boğdular.
Böylelikle İran' ın Maveraünnehir, Afganistan ve di ğer Ehl—i Sünnet
Müslümanlariyle münasebetleri kesildi. 15 oo y ılından önce F ırat Nehrinin iki
k ıyıs ını takiben Islam alemi iki bölgeye ayr ılmışt ır. Güney ve Bat ı k ıyısında
Araplar ve Berberiler, Kuzey ve Do ğusunda da Türkler ve İranl ılar. i 500
yılından sonra ise Islam alemi dört bölge halindedir. Bat ı Afrika'da Berberiler,
üç k ıt'aya yay ılan Osmanlılar, Iran, bir de Şark ülkeleri. Bunlar
aras ında ittisal az oldu. Kültür ba ğları koptu. Gerileme sebeplerinden biri
de budur.
Geriliğin as ıl amili ise iktisadidir. 1498 senesinde Vasko da Gama, Ümid
burnunu geçerek Hindistana giden yeni yolu buldu. Bu, ticaret yollar ını
değiştirdi, Ortadoğu iktisaden dü ştü. On sene geçmeden Portekizliler Do ğu
Afrika kıyılarında merkezler kurdular. Umman ı ald ılar. Hindi Çine uzandılar
İşte ticaret yolunun de ği şmesi, Osmanlılara ve Venediklilere zararl ı
oldu. Şark iktisaden geriledi. Süleyman Pa şa 1538 de me şhur Hindistan seferini
yapt ı. Gucerat Imparatoru Bahad ır Şah ın yardımına ko ştu; Portekizlileri
sindirdi.
Osmanlı Donanmas ı 154o da Cebeli Tar ık'a hücum etti. Donanma,
Tolon'da kışlad ı. 15 5 z de Piri Reis Hind Okyanusuna aç ıldı. Umman, Katar
20