PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

:Alim ve coğrafyac ı BIroni, Tabib ve ilim adam ı Ibn—i Sinâ, basariyyat
mutahass ıs ı, tabityyât âlimi İbn—i Heysem, Sofi, mütekellim ve feylezof Gazâli,
heyet şinas ve müsellesat âlimi İbn—i Yunus, riyaziyeci Kerhi, co ğrafyacı
Bekri, kelâm ve fıkıh âlimi Endülüslü İbn—i Hazm, feylezof şair Ebul—Alâ
Maarri ve daha niceleri bu as ırda yeti şti.
Bu as ırda farsca yazanlar ç ıkıyor. Firdevsi Şehnâmesini, Ömer Hayyâm
Rübailerini farsca yazd ı. Fâtimilerin donanmas ı Trakya ve Dalmaçya sâhil-
'erini talan etmi ştir.
Sardinye ve Sicilya, Malta Fât ımilerin elindedir, Ege adalar ına Fât ımi
Donanmas ı hücum etmi ştir. Afrika'n ın Doğusunda. ve Sahrâda Müslümanl ık
yayılmaktad ır.
Anadolu Selçuklular ın, Dani şmend Oğullarmın elindedir.
Fâtımiler, Gazneliler, Selçuklular, ilhâniler târih sahnesindedirler.
Hicri VI, Milâdi XII. Yüzy ıl
494-597 H
/ ı I0I—I200 M.
12 inci Yüzyıl ondan öncekine bakarak biraz sâkin geçmi ştir. Afrika'da
Murabitler yerine Muvahh ıdler gaçti, Fâtimilerin yerini Eyyübiler ald ı. Selçulduların
yerine İranda Hârzem şahlılar geçti. Gaznelilerin yerini Guriler
aldı. Hachlar bo şubo şuna yol çiğnediler, bir netice alamad ılar.
Doğu ve Bat ı Afrika'da Müslümanlar baz ı yerler ald ılar.
Ilim ve fikir hareketleri devam etti. Avrupal ılar da uyanmağa ba şladılar,
geçen iki as ırda Müslümanların kendilerinden çok ileri olduklar ını görerek
gözleri aç ıldı.
Ilim ve fikir hareketleri devam etmekle beraber eskisi gibi iistün de ğerli
ulemâ yeti şmez oldu. Eskilerin bıraktıklarından faydaland ılar, yeni bir şey
bulamadılar. Cedelci kelâmc ılar, muhafazakâr fukahâ durgunluk halinde
kaldılar.
Endülüs'de büyük bir kültür hareketi vard ı. Taklidin kösteklediği ve
aczin dondurduğu şarktan üstün idiler. İbn—i Ru şd gibi feylezof bir tabib,
hâlâ kullandığımız Arap rakamları aldı. S ıfır işareti ilk defa icad edilip kullanılma& ba şlandı.
Cebir kelimesi Arapçad ır. Kimya kelimesi de öyledir. El—gül, El—Dabarin gibi y ıldız adları
Arapların göklerdeki fütûhât ın ın izlerini taşıyan kelimelerdir. Arap felsefesi, Fransa'n ın
Italya'n ın ve bütün H ıristiyan âleminin Ortaça ğ felsefesine yeni bir hayat kazand ırmıştır.
Metal sanayii ve teknik âleder alanlar ında yine son derece değerli keşifler yapt ılar; metal
karışımları ve boyalar ke şf ettiler; dam ıtma, esans çıkarma, optik camlar yapma usullerini
keşfettiler. Fakat varmak istedilderi ba şlıca iki şey için boşuna çal ışmış oldular. Bunlar ın
biri (felsefe ta şı) denilen ve bir metali ba şka bir metal hâline getirmeyi temin edecek ve böylece
sun'i alt ın yapma imkân ı verecek olan madde, diğeri de hayat ı tazeleyip sonsuz olarak
uzatacak olan hayat iksiri idi.
H. G. Wells, K ısa Dünya Tarihi, Varl ık yayını, s. 161 /163.
15