PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Ezan ın s ıgas ında ve baz ı miras meselelerinde de farklar vard ır. Fakat ibadet
ve muamelât i şlerinde Şiilerle Sünniler aras ındaki farklar, bizzat Sünni Mezhepler
aras ındaki farklar gibidir. Mesela Hanefilerle Şaliiler aras ındaki farklar
belki daha çoktur. Bu ayr ılıklar onlar ın ikisini de Ehli Sünnet olmaktan
çıkarmaz. Çünkü esas birdir. Şia ile Ehli Sünnet aras ında baz ı meselelerde
ayr ılık varsa da dinin esaslar ında, İmanda ve İslamda birle şmektedirler.
Ehl–i Sünnet itikadda iki mezhebe ayr ılır: E ş'ari ve Matüridi Mezhebleri:
E ş 'ariler : Ebû Hasan E ş 'ariyi (26o-325 H. /873-936 M.) İmam tan ırlar.
Matüridiler de: Ebû Mansur Matüridiyi (262-33 2 H. /875-944 M). Şaf iller
ve Mâlikiler E ş'aridirler. Hanefiler de Matüridi Mezhebindedirler. Hanbelilerden
E ş'ari olanlar varsa da ço ğu Selefiyye Mezhebindedirler.
Yeryüzündeki Müslümanlar ın ekserisi Sünnidir. Şia ve diğer mezheplerin
saliklari azd ır. Sünniler: Hanefi, Şafii, Mâliki ve Hanbeli olmak üzere
dört mezhebe ayr ılır. Bu mezhebleri ve yay ılış sahalar ını k ısaca görelim:
Hanefiyye Mezhebi:
İmam–ı A'zain Ebû Hanife Numan b. Sabit'in içtihadlar ına dayan ır.
(8o– ı 5 o H. / 699-767 M.) Abbasilerin ve Osmanl ı Imparatorlu ğunun resmi
mezhebi idi. Kıyasa fazla önem verdi ğinden ehl–i re'y nam' da verilir. Yüzyıllarca
nice zekâlar bu mezhebi i şlemiş, fıkıh ve usul–ü fıkıh ulemas ı k ıymetli
eserleriyle bu mezhebe hizmet etmi şlerdir. Ma'kul ve menkûl ilimlerin
her ikisinin ışığı altında mezheb geli şmi ş ve İslam ülkelerinin bir çok
sahalar ına yay ılmıştır.
İmam–ı A'zam ictihada çok önem verir. Taklidin aleyhindedir. Bizden
önce ictihadda bulunanlar adamsa biz de adam ız, onlar nas ıl ictihad ettilerse
ben de öyle ictihad ederim derdi. İnsan hürriyetine çok k ıymet verir, ferdin
hukukuna riayetkard ı. Talebesi Ebû Yusuf'un Abbasilerin en parlak
devirlerinde Ba şkad ıl ıkta bulunmasiyle ba şlıyan memuriyet sahas ı, bu mezhebi
tatbiki yönlerde çok geli ştirmi ş, diğer mezheplere nisbetle daha be şeri,
daha pratik bir şekil verilmi ştir. Kad ınlar, gayri müslimler hakk ındaki telâkkileri
daha müsamahal ıdır. Öd ve adete önem vermesi, Müslüman olan
milletlerin milli benliğini de takviye etmi ş, halka kolayl ık sağlamıştır. Mezheb
real ve rasyonald ır 13 .
İmam–ı A'zam mü şahedeye önem verirdi. At üzerinde giderken birisi
ona:
— Atın kaç aya ğı var diye sormu ş .
Koca İmam at ından inmi ş, ayaklar ını sayarak:
— Dört ,demi ş .
13) Bak: O. Keskio ğlu, İmam Azam ve Ebuhanife adl ı eserleri
28