PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Ticânilik :
Ticânilik burada pek yayg ındır. Bu tarikat ın kurucusu Ebü Abbas Ahmedi
Muhammed Muhtar b. Salim (1737-1815) ba ştan Şazell idi. 4o ya şından
sonra Ticâniliği kurdu. Bunda şeyhe tam teslimiyet esast ır. Hükümet idaresine
kar şı gelmezler. Şeyh buna kar ışmaz. Kimisi Hidiv Said Pa şaYa, kimisi
Osmanlı Sultan ına tâbi idi. Fakat şeyhe itaatta ortakhk olamaz. Şeyhe
tâbi olmak ortakl ık kabul etmez bir şeydir. Bu Frans ızlar ın işine yarad ı. Ara
sıra Frans ızlara da kafa tuttuklar ı olmu ştur.
Ticâni Cezayir'de do ğdu, Mıs ır'da okudu. Ahmediler Ingiliz Sömürgeciliğine
âlet olduğu gibi Ticâniler de Frans ız sömürgecilerine âlet olmu ş-
tur. Buralarda şeyh her şeye hâkimdir. Her yerde tekkeler vard ır. Ne yaz ıkki
bazı şeyhler siyasete âlet olmu ştur. Hariçte, Şimali Afrika'da okuyan
gençler şeyhlere kar şı cephe almağa ba şlamışlardır. Şeyhlerin sonsuz nüfuzunu
sars ıyorlar. Baz ı cemiyetler kurmaktad ırlar. Meselâ Ensaruddin Cemiyeti:
Mâli, Moritanya, Gana, Nijerya, Kameron'da yay ılmıştır. Fas, Libya,
Irak, Kahire ve Hicaz'da burslu talebeler vard ır. Bunlar ayd ın ve şuurlu
bir dindarlık hareketi istiyorlar. Şeyhlerin Afrika'da Islârru yayma hususunda
hizmetleri inkâr olunamaz. Ancak bunlar islâma bir hayatiyet veremiyorlar.
Asr ın ruhuna uygun bir anlay ış gösteremiyorlar, zaman ın icaplar ını takdir
edemiyorlar. Her yerde oldu ğu gibi Afrika'da da ayd ın din adam ı istenmektedir.
Afrika'da bir çok islâm devletleri vard ır. Hattâ Ba ğımsız islâm devletleri
sayıca Afrika'da Asya'dan daha çoktur. Bunlar ın bir k ısm ı bağıms ızlıklarına
yeni kavu şmu ştur. M ısır, Libya, Tunus, Cezayir, Fas gibi eskidenberi
islâm yatağı olan ülkeler, Afrikan ın Kuzey sahili boyunca s ıralanm ışlardır.
Bunlardan sonra eskiden Frans ız Bat ı Afrikas ı adıyle tan ınan ve içinde 15
milyon Müslüman ya şıyan bölgeler gelir ki, bunlar ın çoğu bağıms ızlığını
kazanmış birer devlettir. Art ık Frans ız Batı Afrikas ı diye bir şey kalmamıştır.
Vaktiyle Frans ızlar Afrika'n ın Bat ı Kuzey k ısmını i şgal ettiklerinde
burayı ba şlıca sekiz bölgeye ay ırmışlard ı :
— Moritanya, 2- Senega1,3 - Frans ız Sudan' ı, 4 Guinea, 5- 'Yukarı
Volta, 6 — Fildi şi sahili, 7 - Dahomy, 8 - Nijer. Durumlar ı hakkında
az bilgimiz olan bu yerleri birazc ık olsun tan ımağa çal ışalım.
ı- Moritanya: Yeni kurulmu ş bir Islâm Cumhuriyetidir. Müslümanlar
çoğunluk halinde olup 725 . 000 civarındadır. Kom şusu Fas Hükümetiyle
iyi münasebetler kurmu ştur. Kültür bak ımından Fas'dan faydalanma ğa çalışmaktad
ır. (Bak : Ba ğıms ız Müslümanlar Devletleri bölümü: 19 - Moritanya)
2- Senegal: Nüfusu 3.432. 000 dir Halk ın çoğu Müslümand ır. Az mikdarda
Hristiyan vard ır. Yerli putperest dininde olanlar da hayli bulunur.
64