57241389ca84834c816667858547795abae9f0c2

142 ANARŞJZMPARADOKSLARIN ADAM!143olmalarının, Proudhon'un temel tezini -toplumsal hastalıklanntedavisinin politik bir düzeyde değil, toplumun ekonomikköklerinde aranması gerektiği- tarihsel olarak desteklediğidoğrudur. Ama Proudhon'un anarşist torunları bile çözfunün,onun en umut dolu anlarında önerdiği gibi basit birsözleşme meselesi olduğunu ileri sürmekten vazgeçtiler.Hapishaneden çıkmak çoğu insan için hayatın genişlemesianlamına geldiği halde, Proudhon'u beklenmedik bir düşkırıklıkları dünyasına attı. Sainte-Pelagie'nin duvarları_arasında,seçkin bir asiler topluluğunun arkadaşlığında, İmparatorluğunkurulmasından beri Fransa'nın atmosferinin nekadar değiştiğini anlamamıştı. Dışarı çıktığında düşüncelerininaşırılığı nedeniyle damgalandığını fark etti. Hayatınıkazanmakta bile güçlük çekiyordu; adı yayımcıları, editörleri,işverenleri, hatta muhtemel evsahiplerini ürkütüyordu.Nihayet Belçikalı bir yayımcı ilerleme Felsefesi (Philosophiedu progres) (burada Proudhon "sürekli metamorfozda" olanbir evren düşüncesini geliştirmiştir) başlıklı zararsız bir broşürübastığında, polis broşürün Fransa'ya girişini yasakladı.Ama zor yıllar 1858'de, Proudhon Parisli bir yayımcıyı enkapsamlı ve en büyük yapıtı Devrimde ve Kilisede AdaletÜzerine'yi basmaya ikna ettiği zaman sona ermiş gibiydi.Proudhon Adalet Üzerine'yi, Eugene de Mirecourt adıyla yazankuşkulu bir Katolik apolojistin kişisel bir saldırısına yanıtolarak yazmaya başlamıştı, ama kitap aşkın adaleti, yanikilisenin adaletini, içkin adaletle, yuvasını insan bilincindebulan ve devrimin gerçek hareket gücü olan hakiki adaletlekarşılaştıran büyük bir teze dönüştü.Adalet Üzerine olağanüstü bir üsluba sahip, ilginç bilgilerle,özgün önerilerle ve çocukluk anılarına dair büyüleyicibölümlerle dolu muhteşem bir kitaptır. Eğer Genel DevrimDüşüncesi Proudhon'un toplumsal önerilerinin en iyi özetiyse,Adalet Üzerine de bireyselliğinin en iyi özetidir; görünüşteçelişkilerie doludur, ama sonunda hiçbir Proudhon biyograficisininrekabet edemeyeceği bir kişilik imgesini yansıtır.Ancak anarşist düşüncenin tarihi bağlamında ele alındığın-da ikincil bir öneme sahiptir, çünkü esas itibarıyla Proudhon'un daha önce tartıştığı toplumsal düşünceleri ele alır ve dahageniş bir felsefi çerçeveye yerleştirir. Çünkü insani eylemterimleriyle düşünÜldüğünde, içkin Adalet, Eşitlikten başkabir şey değildir ve Eşitliğe -Proudhon'un daha önce ileri sürdüğügibi- Karşılıkçı birlik pratiğiyle ve toplumun ekonomikolarak yeniden örgütlenmesiyle ulaşılır."Adalet Üzerine 1852'den beri Proudhon imzasıyla yayımlananilk önemli yapıt olarak büyük bir ilgi uyandırdı; altıbin nüsha anında satıldı, ama yayım tarihinin üzerinden birhafta bile geçmeden tüm satılmamış nüshalara el konulduve Proudhon kamu ahlfiluna, dine ve devlete karşı bir dizisuçlamayla mahkemeye çıkarıldı. Hikimler açısından yineşanssızdı, üç yıl hapis ve üç bin franklık para cezasına çarptırıldı.Bir kez daha temyize başvurdu ve kaçma konusundakigönülsüzlüğünü gururla ı1 an ederek gecikmeden Belçika'ya gitti.Bu kez Durfort adını aldı ve kendisini matematik profesörüolarak tanıttı. Ancak, Brüksel polisiyle yaptığı güvenverici bir görüşme, kendi adını kullanmasını ve ailesinin Belçika'yayerleştirmesini mümkün kıldı. Savaşçı dürtülerinyaratıcı toplumsal itkilere dönüştürülerek yüceltilmesi üzerinekışkırtıcı bir yapıt olan Savaş ı•e Barış'ı (La Guerre et lapaix) yazmaya koyuldu. Rus entelektüelleri ve Fransız işçileriarasında düşüncelerine yönelik ilginin yeniden uyandı·ğınJ fark etti. Tolstoy onu ziyaret etti, bir Rus askeri Bakunin'insürgünde olduğu Tomsk'tan selamlar getirdi; işçi delegelerietkinlikleri konusunda ondan öğüt almak için Rouen'den ve Paris'ten ziyaretine geldiler. Hatta arkadılşları Proudhoncubir partiden söz etmeye başladılar. Ancak Proudhonihtiyatla böyle bir gelişimi reddetti; Alfred Darimon'ayazdığı bir mektupta parti faaliyetine karşı, tartışmayı vefel sefi araştırmayı öne çıkarmasıyla tuhaf bir şekilde Godwin'ianımsatıyordu; anarşist düşünce çerçevesi, açık bir ta·rihsel bağlantı olmasa bile, tezahürlerinde şaşırtıcı bir şt>l