57241389ca84834c816667858547795abae9f0c2

202 ANARŞiZMKAŞİF 203\Çar polisinin gizli bir raporu broşürün yayımlandığını ilerisürdü, ama basılı hiçbir kopya yoktu ve 1878'de, Rus ppülizmininbarışçıl döneminin sonuna damgasını vuran ünlüYüz Doksan Üç Mahkemesi'nde kanıt olarak sunulduğundayalnızca bir elyazması mevcuttu.Bu broşürü, tutumunu paylaşmayan bir grupla etkin birbirlik içinde olsa bile, Kropotkin'in daha sonra yayacağı a­narşizm üzerine çalıştığını gösteriyordu. Bazı açılardan budönemdeki tutumu, olgunluk yıllarıyla karşılaştırıldığında,Proudhon'a da Bakunin'e de daha yakındı. Proudhon'un etkisi,para yerine emek çeklerinin kullanılması önerisinde veen azından bir propaganda biçimi olarak çarlık sistemi altındabile tüketici ve üretici kooperatiflerinin kurulması tavsiyesindegörülmektedir. Toprağa ve fabrikalara işçi birliklerininsahip olması önerisi ise Karşılıkçılıktan çok Bakunincikolektivizme yakın görünüyordu ve henüz daha sonra özellikleKropotkin'in adıyla ilişkilendirilen komünist bölüşümbiçiminin hiçbir izi yoktu.Ayrıca Nechayevizm'e ve komplocu araçlarla devrim düşüncesinekesinlikle karşı çıkıyordu. Devrimciler devrim yapmazlar,diyordu; onlar ancak hoşnutsuz halkın çabaları 8.rasındabağlantı kurabilir ve onlara kılavuzluk edebilirler. Dev·leti reddediyor, el emeğinin evrensel bir görev olarak görül-mesi gerektiğini ileri sürüyor ve daha ileri yıllarda entelektüeleğitimin bir zanaat çıraklığıyla birleştirildiği bir eğitimbiçimini savunduğu zamana özgü olan bir tartışmayı başlatıyordu.Kropotkin St. Petersburg'un işçi mahallelerinde köylüBorodin adıyla yürüttüğü aj itasyonun kılıfı olarak coğrafiçalışmasını kullanarak, iki yıl Çaykovski Çevresi'nin etkin·liklerine katıldı. 1874'te tutuklandı ve Peter-Paul Kalesi'nehapsedildi. İki yıl sonra sağlığı bozuldu ve St. Petersburgaskeri hastanesinin hapishane bölümüne aktarıldı. Bir DevrimcininAnıları'nda (Memoirs of a Revolutionist) çok canlıbir şekilde anlatılan ünlü kaçışını sık sık ileri sürüldüğü gi·bi hapishaneden değil bu hastaneden yaptı. Ağustos 1876'daİngiltere'ye vardı ve ertesi yılın başında İsviçre'ye giderekdört yılı aşkın bir süre önce Jura Federasyonu üyeleriyle kur·duğu bağlantıları yeniden buldu.Bu kez, kuşkusuz Rllsya'daki etkinlikleri nedeniyle anar·şist hareketin içine kolayca kabul edildi. Jura FederasyonuBulletin'ine (Bülten) ve başka yasadışı anarşist· broşürlereyazılar yazmaya başladı; Ağustos 1877'de gizli İttifak'ın sontoplantısı olabilecek bir toplantıya katıldı ve İsviçre'de ku·rulmasını önerdiği uluslararası iletişim bürosunun sekreterliğineseçildi. Aynı yıl daha sonra emigre gruplarının delegesiolarak Belçika, Verviers'deki son Saint-Imier EnternasyonalKongresi'ne gitti ve sonra sosyalist hareketi yeniden bir·leştinnek gibi nafile bir umutla Ghent'teki EnternasyonalSosyalist Kongre'ye katıldı. Ama Belçika polisinin kendisinitutuklama niyetinde olduğunu anlayarak aceleyle kaçtı veİngiltere'ye döndü; bir süre British Museum'da çalışmaklayetindi. Bu dönemde sadece bir toplumsal değişim programıolarak değil aynı zamanda bir ahl:ik felsefesi olarak anarşizmanlayışını geliştirmeye başladı.Yavaş yavaş anarşizmin salt bir eylem tarzından ve salt birözgür toplum anlayışından daha fazla bir şeyi temsil ettiğini;insanla ilgili bilimlerde kullanılan metafizik ya da diyalektikyöntemlerden çok farklı bir şekilde geliştirilmesi gereken, doğalve toplumsal bir felsefenin parçası olduğunu anlamaya başladım.Ben onun insan kurumlarına uygulanan tümevanmın sağlamtemeli üzerinde ... doğal bilimlerin yöntemleriyle ele alınmasıgerekt;ğini düşünüyordum.Ama h('nüz bu düşüncelerini geliştirmek için vakti yoktu,çünkü Kropotkin için ajitasyon faaliyeti, sonraki Yıllarındahayatında temel bir yer tutacak olan liberter bilimle uğraşmakiçin yerleşik bir hayatı benimsemesini önleyecek kadarönemliydi ve 1877 yılı sona ermeden Andrea Costa ve JulesGuesde'le birlikte Paris'te anarşist bir hareketin çekirdeğinioluşturacak küçük grupları yaratmak için British Museum'un okuma odasını terketti. Nisan'du Costa tutuklandı, Kro-