İslam Alimleri Ansiklopedisi 2

LÂHIK BİN HUMEYD:
Tâbiînin büyüklerinden, fıkıh âlimi ve muhaddis. İsmi Lâhık bin Humeyd bin Saîd bin Hâlid bin Kesir
bin Hubeyş İbni Abdullah bin Sudûs es-Sudûsî el-Basrî’dir. Basra’da doğmuş ve büyümüştür. Uzun
müddet sonra Horasan’a yerleşmiş ve orada 100 (m. 718) yılında vefât etmiştir. 101 veya 106’da vefât
ettiği de rivâyet edilmiştir.
Lâhık bin Humeyd; Ebî Mûse’l Eş’arî, Hz. Hasen, Hz. Muâviye, İmrân bin Husayn, Semure bin
Cündeb, İbni Abbâs, Mugîre bin Şu’be, Ümm-ül-mü’minîn Hz. Hâfsa, Ümmü Seleme, Enes bin Mâlik,
Kays bin İbâd ve birçok hadîs âliminden hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Katâde, Enes bin Sîrîn, Ebû-t-
Teyyâh, Süleymân et-Teymî, Âsım el-Ahvel, Habîb bin eş-Şehîd, Ebû Hâşim er-Rummânî, İmrân bin
Hudeyr, Nuh bin Rebîa, Yezîd bin Hayyân, Mukâtil bin Süleymân, Ebû Cerîr ve birçok Tâbiînden zât da
Lâhık bin Humeyd’den hadîs-i şerîf rivâyet etmişlerdir. İbni Sa’d, el-İclî, İbni Hirâş, O’nun sika (güvenilir,
sağlam) Tâbiînden, Basralı ve çok hadîs-i şerîf rivâyet eden bir zât olduğunu söylemişlerdir.
Lâhık bin Humeyd (r.a.) çok ibâdet eden, harâmlardan sakınan, harâmların kalbin zehiri olduğunu
beyan eden bir mübârek zât idi. Va’z ve sohbetlerinde bütün mü’minlere de harâmlardan sakınmağı tavsiye
ederdi. İnsanların harâmlardan sakınmaları, akılları ile ölçülürdü. En akıllı kimsenin Allahü teâlânın
men ettiği, yasak ettiği şeylerden en çok sakınan kimse olduğunu beyan eden Lâhık bin Humeyd: “Akıllıların
en akıllısı harâmlardan en çok sakınan kimsedir” buyurmuşlardır. Çünkü akıl hak ile bâtılı ayıran bir
mî’yâr, bir ölçüdür. Haramlara dalan bir kimsede âhıret aklı bulunmadığı açıktır. Zekâ ise akıldan daha
başkadır. Lâhık bin Humeyd (r.a.) bunları beyanla “İnsanların en akıllısı olan kimse, harâmlardan sakınması
en şiddetli olan kimsedir” buyurmuştur.
Hakîki namaz kılmak se’âdetine eren büyük velîlerden olan Lâhık bin Humeyd, uzun uzun namaz
kılar ve hiç boş vakit geçirdiği görülmezdi. Buyurdu ki: “Namazların en efdali kıyamı (ayakda durması)
çok uzun olan namazlardır. İbâdetlerden en kıymetlisi en efdali de, harâmlardan ve şüpheli şeylerden en
çok sakınılarak yapılan ibâdetlerdir.” Müslümanların ihtiyâcları için, onların menfaatları için çalışan Lâhık
bin Humeyd, dâima iyilik yapılmasını emrederdi. Buyurdu ki: “Alacaklından borcunu almaman mümkün
ise bunu yap, alacağını alma. Hakkını, almayı hak ettikten sonra, bu hakkını alacaklına terk etmen, senin
için büyük bir mükâfattır, âhırette senin için büyük bir ecir vardır.”
Fıkıh ve kelâm öğrenmeye çok ehemmiyet verirdi. Fıkıh ilmini bilmeden, hiçbir amelin doğru olmayacağını
beyân ederdi. Buyurdu ki: “Bir kimsenin fıkıh öğrenmesi Kur’ân-ı kerîmi yeteri kadar öğrendikten
sonra, tamamını ezberlemesinden daha fazîletlidir.”
İbni Abbâs’dan (r.a.) rivâyetinde İbni Abbâs (r.a.) buyurdu ki; “Resûlullahın (s.a.v.) bayrağı siyah,
sancağı ise beyaz idi.”
1) Hilyet-ül-evliyâ cild-3, sh-112
2) Tehzîb-üt-tehzîb cild-11, sh-171
3) Tehzîb-ül-esmâ cild-2, sh-70
LEYS BİN SA’D:
Tebe-i tâbiînin büyüklerinden, Mısır’da yetişen meşhûr hadîs ve fıkıh âlimlerinden. Adı, Leys bin
Sa’d bin Abdurrahman el-Fehmî’dir. Künyesi Ebu’l-Hâris’tir. Ailesi İran’ın İsfehân şehrinden olup 94 (m.
772) yılında Mısır’ın Kalkaşende kazasında doğdu. Mısır ve Hicaz âlimlerinden ilim tahsil edip, Mısır’da
hadîs ve fıkıh tedrisâtiyle meşgul oldu. Bu ilimlerde, zamanının en üstünlerinden idi. Çok cömert olup,
malının tamamını çok kerre Allah rızâsı için fakîrlere dağıtırdı. 175 (m. 791) yılında vefât etti. Kabri, Mısır’da
“Karâfet-üs-sugrâ”da olup, meşhûr ziyâretgâhlardan biridir. Doğum ve vefât târihleri hususunda
başka rivâyetler de vardır.
Leys bin Sa’d hazretleri, fıkıhda ve hadîsde Mısır halkının imâmı (âlimi) idi. Mutlak müctehidlerden
olup, mezhebi kitaplara yazılamadığı için unutuldu. Onun hakkında, dört hak mezhebten birinin imâmı
olan İmâm-ı Şâfiî’nin çok hüsn-i zannı vardı. Hattâ Ebû Hatim, İbni Hibbân, İmâm-ı Şâfiî’nin şöyle dediğini
rivâyet etmiştir. “Leys bin Sa’d, İmâm-ı Mâlik’ten daha fakîh idi. Şu kadar var ki, onu talebeleri zayi’
ettiler.” Ya’nî, O’ndan öğrendiklerini kitaplara yazmadılar. İmâm-ı Ahmed bin Hanbel (r.a.) de: “Leys, ilmi
çok ve rivâyet ettiği hadîs-i şerîfleri sahih olan bir zâttır. Şu Mısırlılar arasında ondan sağlam olanı yoktur.
Ben, Leys bin Sa’d’ın bir benzerini görmedim” demiştir. İbn-i Sa’d da “Tabakât’ında: “Leys bin Sa’d,
yaşadığı asırda fetva ile uğraşırdı. Hadîs ilminde sika (güvenilir) bir râvi olup, çok hadîs-i şerîf bildirmiştir”
demektedir. Ayrıca O, şerefi yüksek ve cömert bir kimse idi. İmâm-ı Nâfi, Leys bin Sa’d’ın Tâbiînden
ellinin üzerinde âlimle, Tebe-i tâbiînden de yüzelliden fazla kimse ile görüşmüştür diyor. Bunlardan Nâfi
mevlâ İbn-i Ömer, İbn-i Şihâb-ı Zührî, İbni Ebî Melike, Yezîd bin Ebî Hubeyb, Yahyâ bin Saîd el-Ensârî
ve onun
- 176 -