İslam Alimleri Ansiklopedisi 2

2) Tabakât-üs-sûfiyye sh-61, 66
3) Fevât-ül-vefeyât cild-1, sh-187
4) Vefeyât-ül-a’yân cild-1, sh-226
5) Hilyet-ül-evliyâ cild-8, sh-58
6) Tabakât-ül-kübrâ cild-1, sh-65
7) Tehzîb-İbn-i Asâkir cild-6, sh-327
8) Mîzân-ül-i’tidâl cild-1, sh-449
9) Ulemâ-ül-Müslimîn sh-70
10) Tenbîh-ül-gâfilin sh-81, 75
11) Tezkiret-ül-evliyâ, sh-125
ŞEFİ BİN MATİ’:
Tâbiîn devrinde Mısır’da yetişen hadîs â!imlerinden. Adı, Şefî’ bin Mâti’ bin Abdullah el-Esbahî’dir.
Ebû Osman, Ebû Sehl ve Ebû Ubeyd el-Mısrî künyeleri ile anılmıştır. Eshâb-ı kirâm ile görüştü, onlardan
ilim alıp rivâyetlerde bulundu. 105 (m. 723) yılında vefât etti. Eshâb-ı kirâmdan olduğu da söylendi ise
de, bu rivâyet zayıftır.
Hadîs ilminde büyük âlim ve rivâyetlerinde sika (güvenilir, sağlam) bir râvidir. Resûlullah efendimizden
mürsel olarak hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Eshâb-ı kirâmdan Abdullah bin Ömer, Abdullah bin
Âs ve Ebû Hüreyre’den (r.anhüm) ilim alıp, hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Kendisinden de, oğlu Hüseyin,
Ukbe bin Müslim, Ebû Kubeyl, İbni Hânî, Eyûb bin Beşîr, Ebû Hânî Hamîd bin Hânî ve daha pekçok âlim
hadîs-i şerîf rivâyetinde bulundular. Nesâî, Iclî ve İbn-i Hibbân, onun sika bir râvi olduğunu haber, verdiler.
İbn-i Yûnus da, “O, âlim bir zât olup hikmet sahibi idi” dedi ve şöyle İlâve etti. “Biz, bir gün Abdullah
bin Amr ile oturuyorduk. Şefi geldi ve size gelen Abdullah, bizim bildiğimiz kimselerin en âlimidir.” İbn-i
Sa’d da: “O, çok hadîs-i şerîf rivâyet edenlerdendir. Yezîd bin Abdülmelik’in hilâfeti zamanında Mısır’da
vefât, etti” dedi. Hişâm’ın halifeliği zamanında Mısır’da vefât ettiğini bildirenlerde oldu. Ya’kûb bin
Süfyân, onun Mısırlı sika râvilerden olduğunu bildirdi.
Şefi bin Mâti’ hazretlerinin pek kıymetli ve hikmetli sözleri vardır. Buyurdu ki: “Çok konuşan, çok
hatâ yapar.” “Hatâyı terk etmek, tövbe yapılmasını istemekten daha kolaydır.”
Onun rivâyet ettiği bir hadîs-i şerîf şöyledir:
“Dört şey vardır ki, Cehennemdekilere bile eziyet verirler: Cehennemliklerin ba’zısı
ba’zısına şöyle der: Bunlara ne oluyor ki, kendilerinde bulunan şeylerle bize eziyet veriyorlar?
Bunlardan birisi ateşten bir tabutun içinde kilitlidir. Birisinin bağırsakları dışarı çıkmıştır. Diğer
birisinin ağzından irin ve kan akmaktadır. Diğeri de etini yemektedir. Ateşten tabut içindekine:
“Bize eziyet vermene sebep olan bu hâl nedir?” denir. O da cevâbında: “Üzerimde insanların
haklarının bulunmasıdır” der. Bağırsakları dışarı çıkmış olana: “Bize eziyet veren bu hâline
sebep nedir?” diye sorulunca, o da: “Helada üzerime idrar sıçramasına ehemmiyet
vermiyor ve onu yıkamıyordum” der. Ağzından irin ve kan akana, aynı soru sorulunca, o da
“Cima’ etmekten zevk aldığım gibi müstehcen ve fuhuş konuşuyordum” der. Kendi etini yiyene:
“Senin bize eziyet veren bu hâline sebep nedir?” diye sorulunca, O da “Buna sebep, gıybet
etmek suretiyle insanların etini yememdir” diye cevap verir.”
1) Hilyet-ül-evliyâ cild-5, sh-166
2) Tehzîb-üt-tehzîb cild-4, sh-360
ŞEHR BİN HAVŞEB:
Tâbiînden, fıkıh ve kırâat âlimi, muhaddis. Rivâyet ettiği hadîslerin ekserisi Hasen derecesindedir.
Şehr bin Havşeb (r.a.) dünyâya düşkün olmayan ve çok ibâdet eden büyük bir âlimdir. İsmi, Şehr bin
Havşeb el-Eş’arî olup, Künyesi, Ebû Sa’îd’dir. (Ebû Abdullah veya Abdurrahmân da denildi). Aslen Şamlı
olup 20 (m. 641)’de doğdu. Irak’a yerleşti. Beyt-ül-mâl emirliği yaptı ve 100 (m. 718)’de vefât etti. Şehr
bin Havşeb hazretleri Esma binti Yezîd’in âzâdlı kölesi idi. Hz. Âişe, Ümmü Seleme, Esma binti Yezîd,
Ebû Hüreyre, Ümmü Habîbe, Bilâl-i Habeşî, Temim-i Dârî, Sevbân, Selmân-ı Fârisî, Ebû Zerr, Ebû Mâlik-il
Eş’arî. Ebû Saîd-il Hudrî, İbni Ömer, Amr bin Âs ve daha bir çok zâttan (r.anhüm) hadîs-i şerîf öğrenmiştir.
Kendisinden de Abdülhamid bin Behrâm, Katâde, Leys İbni Ebî Selîm, Âsım bin Behdele, Hakem
bin Uteybe, Sâbit el-Benânî ve birçok âlim hadîs-i şerîf rivâyetinde bulunmuşlardır, İbni Ebî
Hayseme ve Muâviye bin Sâlih, İbni Maîn’den rivâyetle onun sika (güvenilir, sağlam) olduğunu söylemişlerdir.
Sa’dî ise; onun hadîslerinin Peygamberimize (s.a.v.) ittisali, rivâyet zinciri çok sağlam olduğunu
söylemiştir. Ahmed bin Hanbel, Abdülhamid bin Behrâm’ın rivâyet ettiği hadîs-i şerîfler, Şehr bin
Havşeb’in rivâyetlerine çok yakındır. Abdurrahmân Şehr’in hadîslerini ezberler sûre gibi okurdu. Ondan
yetmiş kadar hadîs-i şerîf rivâyet etti, buyurmuş. İmâm-ı Buhârî ve Tirmizî ise, onun rivâyet ettiği hadîs-
- 272 -