İslam Alimleri Ansiklopedisi 2

2) Tehzîb-üt-tehzîb, cild-11, sh-268
3) Tezkiret-ül-huffâz, cild-1, sh-128
4) Târîh-i İslâm cild-5, sh-179
5) El-A’lâm cild-8, sh-150
6) Târîh-i kebir cild-8, sh-302, 303
7) Tabakât-ı İbn-i Sa’d cild-5, sh-555
YAHYÂ BİN SA’ÎD:
Tâbiînden. Fıkıh ve hadîs âlimlerinin büyüklerindendir. Medîneli olup kadı (hâkim) idi. Nesebi,
Yahyâ bin Sa’îd bin Kays bin Amr bin Sehl bin Sa’lebe bin Hâris bin Zeyd bin Sa’lebe bin Ganem bin
Mâlik bin en-Neccârî, el-Ensârî’dir. Künyesi, Ebû Sa’îd’dir. Emevîler zamanında Medîne-i münevverede
kadılık vazifesi yaptı. Abbasîler devrinde Irak’a hicret edip Hire kadısı oldu. 143 (m. 760)’de
Hâşimiyye’de vefât etti.
İbni Sa’d, Hz. Yahyâ bin Sa’îd hakkında: “Hadîs ilminde sika (güvenilir, sağlam)dır. Hüccettir ve
çok hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir.” diyor. Hammâd bin Zeyd ise: “Eyyûb isminde bir zât Medine’den yanımıza
gelince dedi ki: Medine’den ayrıldığım zaman fıkıh ilminde Yahyâ bin Sa’îd’den daha âlim bir kimse
yoktu.” diyor. Sa’îd bin Abdurrahmân el-Cemhî de: “Zührî’ye Yahyâ bin Sa’îd’den daha çok benzeyen
kimse görmedim. Eğer bu iki zât olmasaydı, sünnetlerin birçoğu yok olur, giderdi” demektedir. İbni
Medînî: “Medine’de İbn-i Şihâb ez-Zührî, Yahyâ bin Sa’îd, Ebû’z-Zinâd ve Bükeyr bin el Eşecc’den daha
âlim kimse yoktu” demiştir. Iclî ise onun ilmi ve yaşayışı hakkında şöyle diyor: “Yahyâ bin Sa’îd Medîneli
Tâbiîndendir. Fıkıh ilminde yüksek derecede bir âlim ve sâlih bir zâttır. Hîre’de kadılık yaptı.”
Kendisi, Enes bin Mâlik, Abdullah bin Âmir bin Rebîa, Muhammed bin Ebî imame bin Sehl bin
Hanîf, Vâkıd bin Amr bin Sa’d bin Muâz, Ebû Seleme bin Abdurrahmân, Amre binti Abdurrahmân,
Nü’mân bin Ebî lyâş, Sa’îd bin Müseyyib ve diğer zâtlardan hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Ondan da,
Zührî, İbn-i Aclân, Mâlik bin Enes, İbn-i İshâk, Evzâî, Cerîr bin Hâzim, Züheyr bin Muâviye, İbn-i Cüreyc,
Abdullah bin Mübârek ve daha birçok zât rivâyette bulunmuştur.
Hz. Yahyâ bin Sa’îd el-Ensârî’nin Abd-i Rabbih bin Sa’îd ve Sa’d bin Sa’îd isminde iki kardeşi vardı.
1) Tehzîb-üt-tehzîb, cild-11, sh-221
2) El-A’lâm, cild-8, sh-147
3) Mîzân-ül-i’tidâl cild-4, sh-380
4) Târîh-i Bağdâd, cild-14, sh-101
YAHYÂ BİN YA’MER:
İkinci asrın meşhûr nahv ve hadîs âlimi. Tâbiînden olup, hadîs ilminde sika (güvenilir)’dir. Ba’n rivâyetlere
göre, Kur’ân-ı kerîmin benzer harflerini birbirinden ayırmak için noktaladı. Lügat, fıkıh, kırâat
ve edebiyat âlimidir. Meşhûr Emevî valisi Haccâc bin Yûsuf’u ki o da fasîhliğiyle meşhûrdur-hayran bırakacak
kadar fasîh konuşurdu. Uzun bir ömür sürdü, el-Advanî (Uzun ömürlü) denildi.
Künyeleri, Ebû Süleymân, Ebû Sa’îd ve Ebû Adî olan Yahyâ bin Ya’mer (r.a.), el-Leysî, el-Kaysî,
en-Nahvî, el-Advanî, el-Veşkî, el-Cedlî, el-Basrî, el-Mervezî, et-Tâbiî nisbetleri verildi. Ehl-i Beyt’in hizmetçisi
olarak bilinen bu mübârek zât, Kâdî-i Merv, Kâdi-i Basra, fakîh ve edîb lâkabları ile anıldı.
Kinâneoğullarından olup, Ehvâz’da doğan Yahyâ bin Ya’mer hazretleri, babasından okudu. Basra’da
ilim tahsîl etti. Dîvân kâtipliği ve Horasan taraflarında kadılıklarda bulundu. En son Basra’da kadılık
yaptı. 129 (m. 746/747) senesinde orada vefât etti.
Yahyâ bin Ya’mer lügat ilmini babasından okudu. Nahv ilmini, bu ilmi Hz. Ali’den alarak kuran
meşhûr nahv âlimi Ebu’l-Esved ed-Düelî’den aldı. Kırâat ilmini İbn-i Ömer, İbni Abbâs, Ebu’l-Esved ve
Abdurrahmân bin Ebû İshâk’tan (r.a.) öğrendi.
Yahyâ bin Ya’mer hazretleri, Eshâb-ı kirâmdan (r.anhüm) Abdullah bin Ömer, Abdullah bin Abbâs
ve daha başkaları ile görüşüp, sohbetleriyle şereflendi. Hz. Osman, Hz. Ali, Ammâr, Ebû Zer, Ebû
Hüreyre, Ebû Mûse’l-Eş’arî, Hz. Aişe, Süleymân bin Sard, İbni Abbâs, İbni Amr, Câbir (r.anhüm) Ebu’l-
Esved ed-Düelî ve daha birçok râvilerden hadîs rivâyet etti. Kendisinden ise, Katâde bin Diâme, İshâk
bin Süveyd el-Advî, Yahyâ bin Ukayl, Süleymân et-Teymî, Abdullah bin Beride, İkrime, Ata el-Horasânî,
Rukîn bin er-Rebî’, Ömer bin Ata bin Ebi’l-Huvâr, Abdullah bin Kûleyb, Ezrâk bin Kays, İshâk bin Süveyd
ve bunlardan başka Tâbiîn ve Tebe-i tâbiînden birçok mübârek zât hadîs-i şerîf rivâyet etti.
Yahyâ bin Ya’mer hazretleri, hocası Ebu’l-Esved ed-Düelî’nin başlattığı Kur’ân-ı kerîmin noktalama
ve harekelenmesini, meşhûr vali Haccâc bin Yûsuf’un emriyle, hocasının diğer talebesi Nasr bin
Âmir’le birlikte, ba’zı rivâyetleri de yalnız kendisi yaptı. Haccâc da nahvde ve fesahatte söz sahibi idi.
- 294 -