İslam Alimleri Ansiklopedisi 2

6) Mîzân-ül-i’tidâl cild-2, sh-44
7) El-A’lâm cild-3, sh-17
REBÎ’ BİN ENES:
Tâbiînin tefsîr ve hadîs âlimlerinden. İsmi Rebî’ olup, el-Horasânî, el-Basrî, el-Bekrî, el-Hanefî
lâkablarıyla da tanınır. Basra’nın Benî Hanîfe ve Benî Bekrî bin Vâbil kabilesine mensûbtur. Doğum târihi
bilinmemesine rağmen, vefâtı 139 veya 140 (m. 757) seneleri olduğu rivâyet edilir.
Sahâbe-i kirâmın büyüklerinden Abdullah bin Ömer, Câbir bin Abdullah, E’nes bin Mâlik, Tâbiînden
Hasan-ı Basrî, Ebü’l-Âliye’nin (r.anhüm) sohbetinde bulundu. Onlarla görüşüp hadîs-i şerîf öğrendi.
Çok yüksek derecelere kavuşarak, Tâbiînden oldu. Kendisinden Abdullah bin Mübârek, A’meş, Ebû
Ca’fer-i Râzi, Îsâ bin Ubeyd el-Kindî, Mukâtil bin Hayyân, Süleymân bin Âmir el-Bezerî, Süleymân et-
Teymî (r.anhüm) hadîs-i şerîf rivâyet etti. Haccâc bin Yûsuf’un valiliğinde Basra’dan çıkıp, Merv şehrinin
bir köyüne gitti. Abbasîler zamanında Horasan’da arandıysa da ortaya çıkmadı. Tâbiînin büyük âlimlerinden
Abdullah bin Mübârek (r.a.) Horasan’da yanına gitti. Ondan kırk hadîs-i şerîf dinledi. Abdullah bin
Mübârek (r.a.) onu hürmetle yâd ederdi.
Rebî’ bin Enes hadîs ilminde sika (güvenilir) bir âlimdir. en-Neseî, İbn-i Hıbbân, el-Iclî O’nun sika
olduğunu söz birliği ile bildirmişlerdir. Ebû Hatim ise, “O, bana Ebü’l Âliye’nin hadîslerini rivâyet etmede,
Ebû Halde’den daha sevgilidir” buyurmaktadır.
Rebî’ bin Enes müfessir de olup, ikinci tabakaya mensûbtur. Hz. Ömer’in “Seyyidü’l-müslimîn” dediği
Ensâr-ı kirâmdan Übey bin Ka’b’ın (r.a.) tefsîre ait sözlerini Tâbiînden Ebü’l-Âliye (r.a.) vasıtasıyla
rivâyet etti. Kur’ân-ı kerîmdeki Tûr sûre-i celîlesindeki beşinci âyet-i kerîmedeki; “Yükseltilmiş semâya”
lafzını “Arşü’r-Rahmân”, altıncı âyet-i kerîmedeki “Taşkın denize...” lafzını da “Arşın altında bulunan
yüksek sudur” ma’nâsını çıkardığını müfessirlerden Ebu’ş-Şeyh bin Habbân nakleder. Kamer sûresinin
kırküçüncü âyet-i kerîmesinin, “Ey ümmet! Sizin kâfirleriniz, geçmiş ilk asırlarda helâk etmiş
olduğum mezkûr (adı geçen) kavimlerden daha hayırlı mıdır ki onları helâk etmiyeyim!” meâlinde
olduğunu tefsîr ve hadîs âlimlerinden Ebû Ca’fer Muhammed bin Cerîr-i Taberî O’ndan nakleder.
Tevbe sûresinin yüzbirinci âyet-i kerîmesinin tefsîrinde, iki kerre azabın birinin dünyâda olacağını, diğerlerinin
de kabir azâbı olduğunu söyledi.
Yine İbn-i Abbâs’dan rivâyet ettiğine göre İbn-i Abbas (r.a.) buyurdu ki: “Peygamber efendimiz
zamanında güneş tutulmuştu. Bunun üzerine Resûl-i ekrem (s.a.v.) Eshâb-ı kirâma namaz kıldırdı. Namazda
birinci rek’atte uzun sûrelerden (Bekara, Âli İmrân, Nisa, Mâide, En’âm, A’râf, Tevbe gibi) birisini
okudu. Beş rükû’ ve iki secde yaptılar. Sonra ikinci rek’ata kalktılar. Bu rek’atte yine uzun sûrelerden bir
tanesini okudular, iki secde yapıp namazda oturur gibi kıbleye karşı oturarak, güneş tutulması geçinceye
kadar, duâ ettiler.”
1) Tehzîb-üt-tehzîb cild-3, sh-238
2) Miftâh-üs-se’âde cild-2, sh-69, 75, 590
3) El-Menhel-ül-azb-ül-mevrûd cild-7, sh-29
REBÎ’ BİN SABİH:
Hadîs âlimlerinden. Künyesi Ebû Bekr’dir. Ebû Hafs Basrî’de denilmiştir. 160 (m. 776) senesinde
vefât etmiştir. Sünen-i Tirmizî’de, Sünen-i İbni Mâce’de ve Sahîh-i Buhârî’nin ta’likatlarında rivâyetleri
yer almıştır. Hadîs-i şerîf işitip, rivâyet ettiği zâtlar Hasan-ı Basrî, Humeyd-üt-tavîl, Yezîd Rekkâşî, Ebû
Zübeyr, Ebû Gâlib, Sâbit el-Benânî, Mücâhid bin Cebr (r.aleyhim) ve diğer hadîs âlimleridir. Kendisinden
hadîs-i şerîf işitip rivâyet edenler; Süfyân-ı Sevrî, İbni Mübârek, İbni Mehdî, Vekî’ bin Cerrâh (r.aleyhim)
ve diğer âlimlerdir.
Rebî’ bin Sabîh’in ilim alıp, kendisinden hadîs-i şerîf rivâyet ettiği meşhûr âlimlerden biri de Hasanı
Basrî’dir (r.a.). O, Hasan-ı Basrî’den şöyle nakleder: Biz bir defasında Hasan-ı Basrî’ye bize va’zu nasîhatte
bulun dedik. Bunun üzerine şöyle buyurdu: “Şüphesiz sıhhatli olanınız hastalanır, genç olanınız
ihtiyarlar, ihtiyarlayan da ölür. Akıbet dediğim gibi değil midir? Yarın ruh bedenden ayrılmayacak mı?
İnsan malından mülkünden ayrılıp, kefene sarılmayacak mı? Yarın mezar çukuruna terk edilmiyecek
mi? Bir gün ölüp gidince, kendileri için çalışıp sıkıntıya düştüğü kimseler onu unutur, sevgisi kalblerden
silinir. Ey insanoğlu! Ölüm sana yaklaşmaktadır. Fakat sen geleni görmüyorsun? Gidişin bir ziyâret gidişi
değil, geri gelmeyeceksin. Yakında konuşamaz olacaksın, ölüp gidince artık bir dost olarak bilinmeyeceksin.
Çağrılırsın, cevap veremezsin, duyarsın akıl erdiremezsin. Beldeler harab oldu. Kabileler dağıldı.
Evlâdlar yetim kaldı. Gözlerin akdı. Nefsinle baş başa kaldın. Dişlerin kenetlendi. Dizlerinin bağı çözüldü.
Evlâtların başkalarının yanında garip kaldı.”
Rebî’ bin Sabîh’in rivâyet ettiği hadîs-i şerîflerden ba’zıları şunlardır:
- 235 -