View/Open - UZSpace Home - University of Zululand
View/Open - UZSpace Home - University of Zululand
View/Open - UZSpace Home - University of Zululand
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
12<br />
wesive kusukela emandvulo kusabusa emakhosi ekucala esiveni<br />
semaSwati. Matsebula (1980:9) uchaza umphakatsi ngalendlela:<br />
This is the spiritual and ceremonial home<br />
<strong>of</strong> the nation and the national capital.<br />
Lomphakatsi-ke wona wakhiwa sive, awufani nalena lesetigodzini. Kuvele<br />
kumenyetwe sive sonkhe kutsi siphelele emsebentini wenkhosi.<br />
Simemetelo nangabe siphuma emsakatweni siye sikhishwe ngiyo indvuna<br />
yakaLobamba Jim Gama lokhona nyalo nga- 2003 kantsi itolo bekuvakala<br />
Iiphimbo laVusumuzi Bhembe. Lesimemetelo asipheleli emsakatweni<br />
ngobe umsakato yintfo lefikako emaSwatini, indvuna iphindze itfumele<br />
etigodzini letehlukene kuze kutsi Iowa nalowo mphatsi wesigodzi<br />
agcugcutele bantfu bakhe. Loko kukhombisa kusihlonipha sive<br />
ngaseluhlangotsini Iwebukhosi, ngobe kungavele kutsiwe bantfu batawuva<br />
timemetelo emsakatweni kantsi labanye bete naleyo misakato. Tikhulu -ke<br />
tinetindlela letimbili tekwatisa bantfu, tingakhipha tigijimi letihamba Iikhaya<br />
ngelikhaya timemeta nome-ke nangabe simemetelo siphutfuma, bantfu<br />
bavele babitelwe emhlanganweni bese bayatiswa bahlangene. Ngalendlela<br />
kuhlala kukhona kuhloniphana emkhatsini wesive nebukhosi baso futsi<br />
kuhlale kuligugu kwenta imisebenti yenkhosi.<br />
Umphakatsi lohlala indlovukazi awufani nalona wenkhosi. Indlovukazi<br />
lensha ihlala lapho bekuhlala khona leyo leyilandzelako njengobe nje<br />
Mhlekazi Ntombi TtfwaJa ahJeti eLudzidzini lapho bekuhleti khona Gogo<br />
Dzeliwe Shongwe losewakhotsama. Inkhosi ayihlali emphakatsi walenye<br />
inkhosi, nguleyo naleyo nkhosi Iba nemphakatsi wave lowakhiwa<br />
masinyane nje emva kwekutsi kwatiswe kutsi sengiyo inkhosi.<br />
Lomphakatsi wenkhosi kuyaye kutsiwe ' liIawu', ngulapho inkhosi ibusela<br />
khona ngesikhatsi sayo ize ikhotsame. Angeke iyewubusela elawini leyise