Pobierz dokument - Biblioteka Polskiej Piosenki

More documents

Recommendations

Info

90 P iosenka jest wdzięczna dla odbiorcy, ale niewdzięczna dla badacza. Jej geneza, rozwój, wielość odmian oraz współczesna różnorodność funkcji, środków i form wyrazu nie pozwalają na jednoznaczną i pełną, uogólniającą analizę zjawiska. Mnożymy etykiety, a piosenka zdaje się uciekać z ram. Podstawowym problemem jest, jak się wydaje, brak kompletnej nomenklatury, narzędzi do badania piosenki. Przyczyną tego jest przede wszystkim jej niejasny status jako dziedziny sztuki. Każda jest dziełem literackim, muzycznym i scenicznym jednocześnie, a to wprowadza do opisu nieco bałaganu metodologicznego. Spróbuję to uprościć. Piosenka posługuje się kodem potrójnym. Najpełniej istnieje wtedy, kiedy uruchomione są i współdziałają trzy jej elementy: tekst, muzyka i wykonanie. Najpełniej, bo znamy też takie jej formy, które pozbawione są jednego z nich. Utwory Kaczmarskiego zamieszczone w śpiewniku, przygotowane do wykonania, są zawsze piosenkami, podobnie jak są nimi ludowe przyśpiewki pełne zwrotów w rodzaju „oj dana dana”, „to i hola”, a więc bez znaczących słów. By nie rozbić struktury gatunku, nie możemy zrezygnować jedynie z płaszczyzny muzycznej. Ta jest dla piosenki obligatoryjna i elementarna. Potwierdza to uzus, bo zapytany przez nas każdy przeciętny odbiorca powie, że piosenki się jednak mimo wszystko słucha, a nie czyta czy ogląda. Analizę piosenki powinniśmy więc zacząć od podzielenia jej na warstwy. Precyzyjne rozróżnienie nośnika (muzyczności) od treści (najpełniej realizowanej w warstwie słownej) i formy wyrazu (wykonania) ułatwi charakterystykę zjawiska. Oczywiście, rzecz to umowna i w gruncie rzeczy teoretyczna, bo niebywała atrakcyjność interesującej nas formy Lekka, łatwa i niech przyjemna O problemach analizy piosenki uwagi porządkowe Dominik Rogalski sztuki płynie zapewne z przenikania się, uzupełniania i zderzeń wymienionych płaszczyzn. Unikniemy jednak w ten sposób mylenia pojęć i nie będziemy musieli uważać, czy do opisu wykonania nie stosujemy przypadkiem narzędzi teoretycznoliterackich, co jest, wbrew pozorom, nierzadkim błędem. Ponadto zwolni nas to z konieczności tworzenia nowej terminologii. Krok drugi to zwrócenie uwagi na funkcję piosenki. Jeśli muzyka działa na płaszczyźnie nastroju, a zatem odwołuje się do sfery określonej ogólnie przez opozycję przyjemne-nieprzyjemne, warstwa treści otrzymuje, zgodnie z definicją znaczenia, kwalifikację prawdziwe-nieprawdziwe. To dwa odrębne modele oceny. Płyną z nich zupełnie inne wnioski analityczne, które można (trzeba nawet) łączyć, ale nigdy zamieniać. Tym samym uciekniemy od potoczności, które przybierają formę: „dobre jest to, co mi się podoba”.
91 Dopiero teraz piszę o warstwie wykonawczej, gdyż jest ona wtórna wobec dwu powyższych. To płaszczyzna najbardziej zewnętrzna i najpierw z nią styka się odbiorca. Próbując przyporządkować jej wartość, musimy odnieść się do sfery czytelne-nieczytelne. Zależnie bowiem od sposobu wykonania, odpowiednia treść może zostać uaktywniona lub nie, co z kolei, to jasne, wpływa na odbiór. Warunki głosowe, dobór środków, dojrzałość interpretacyjna i inne elementy rzutujące na technikę i jakość wykonania podlegają właśnie ostatniej i tylko tej ocenie. Powyższy podział i wynikające z niego typy oceny parę spraw porządkują. Powinno być nam teraz łatwiej określić choćby rodzaj piosenki. Zależnie od nakładu sił twórczych na jedną z warstw możemy precyzyjnie oddzielić tę popularną (relaksującą) od aktorskiej (doskonała interpretacja) i bardowania, gdzie ładunek treści jest czasem tak olbrzymi, że dodatkowe elementy aktu piosenki aż zdają się przeszkadzać, jak dzieje się to np. w przypadku Dylana. Nade wszystko jednak unikniemy niejasności i nieścisłości opisu. Zajmując się osobno każdą z warstw w aspekcie jej funkcjonalności, nie popełnimy błędu w zakresie języka analizy. Opisana propozycja badawcza to pomysł na wstępne przygotowanie materiału. Piosenka, co mam nadzieję jest oczywiste, nie jest sumą swoich składowych. Sama rzetelna analiza każdej z warstw nie wystarcza. Jej trudno uchwytna wartość leży gdzieś pomiędzy. I właśnie to „pomiędzy” powinno najbardziej interesować badacza. Krótko mówiąc, wydaje mi się, że żeby w pełni zanalizować piosenkę, trzeba być trochę literaturoznawcą, muzykologiem i teatrologiem jednocześnie. Dlatego może najlepiej znają ją twórcy... • Piękno – racja istnienia wiersza (O śpiewaniu utworów poetyckich) oezja w starożytności wyma- wtóru muzycznego” 1 – pi- „Pgała sał Julian Krzyżanowski w rozdziale trzecim swojej książki pt. Sztuka słowa, rozdziale zatytułowanym Dźwiękowa szata poezji. Dalej literaturoznawca zauważył, że „jeszcze u schyłku w. XVI utwory wierszowane śpiewano, [...] zwyczaj ten w połowie stulecia począł ustępować czytaniu, i to głośnemu” 2 . Krzyżanowski zajął się rytmem wierszy; w zakończeniu napisał: „Dźwiękowa szata poezji, postrzegana zmysłowo słuchem lub wzrokiem, posiada cechę, zmysłowo niedostępną, mianowicie warstwicę semantyczną, obejmującą zespoły wyrazów o znaczeniu odmiennym od znanego z języka potocznego, a stosowanym w języku artystycznym, a tym samym nie tylko w poezji, ale również w prozie nastawionej na artyzm 3 . Edward Balcerzan w znanym tekście Liryka jako subiektywny obraz świata i przeżyć poety twierdził: „w prehistorii [liryki] śpiew był niewątpliwie pierwszym wierszem” 4 . Sądzę, że najwspanialszym rodzajem głosowej realizacji wiersza, można powiedzieć – pełnią głosowej prezentacji utworu lirycznego, jest właśnie śpiew. Dlatego też w Paweł Tański niniejszym szkicu interesować mnie będą związki poezji i muzyki. Myślę, że pomylił się Zbigniew Jarosiński, który – jak pisał Andrzej Stoff: „istotę ewolucji poezji polskiej widział w przejściu „od wiersza «do mówienia», do wiersza «do czytania», od «wypowiedzi» do «tekstu»” 5 . Być może to czytelnicy – odbiorcy poezji ulegli temu, nad czym ubolewał Roman Ingarden –„zatracie potrzeby słyszenia” 6 . Jarosiński wyraził swoją myśl zbyt pochopnie 7 , wiersze bowiem nadal przeznaczone są do mówienia i słuchania, a to, że dzisiejsi odbiorcy poezji są bardziej „czytelnikami” niż „słuchaczami”, to nie wynik ewolucji poezji, a kwestia sztuki słuchania. Posługując się zdaniem Ingardena, wypowiedzianym przy okazji rozważań na temat względności wartości, można powiedzieć, że taki odbiorca – „czytelnik, który nie umie słuchać” – nie jest „podmiotem odpowiednio ukwalifikowanym” 8 . Potrzeba więc właśnie „sztuki słuchania”, tak jak mówi się o „sztuce interpretacji” 9 . Słuchanie wierszy
Page 1 and 2:
ISSN 1896-7108 IOSENKA www.piosenka
Page 3 and 4:
3 Od redaktorów: O tym co to kapit
Page 5 and 6:
5 nastrojów patriotycznych. W czas
Page 7 and 8:
7 1. Boże, coś Polskę przez tak
Page 9 and 10:
9 wykonanie Bogurodzicy od czasu bi
Page 11 and 12:
11 raz pierwszy zagrała ją orkies
Page 13 and 14:
13 łeczeństwo pod wszystkimi zabo
Page 15 and 16:
15 Z żołnierską pieśnią na ust
Page 17 and 18:
17 Pieśń ujdzie cało….. czyli
Page 19 and 20:
19 dzisiaj w Przemyślu. Tylko w 19
Page 21 and 22:
21 turystyczne... zawsze jeździła
Page 23 and 24:
23 Profesjonalizacja W latach 90. i
Page 25 and 26:
25 P olski Listopad to, poza Świę
Page 27 and 28:
27 ność panuje przy używaniu inn
Page 29 and 30:
29 O muzycznej miłości do mojego
Page 31 and 32:
31 W skądinąd wartościowej, wyda
Page 33 and 34:
33 Kraków Po ulicach stąpa człow
Page 35 and 36:
35 Madej jest geniuszem improwizacj
Page 37 and 38:
37 ci nieodpowiedzialnych pomysłó
Page 39 and 40: 39 śród zgromadzonych 35 tytułó
Page 41 and 42: 41 W roku 1989 wychodzi muzyka film
Page 43 and 44: 43 mnie stugłowy smok / zdołam uc
Page 45 and 46: 45 niewiarą w sens pisania wierszy
Page 47 and 48: 47 kurła tobi mati buła mruczał
Page 49 and 50: 49 zaprzestaje szukania, bo - jak p
Page 51 and 52: festiwali A.D. 2008 51 Natalia Ryce
Page 53 and 54: 53 ustoi? Za to z prawdziwą satysf
Page 55 and 56: 55 z Katowic), ale nie bądźmy dro
Page 57 and 58: 57 P od koniec września zespół
Page 59 and 60: 59 święcić więcej miejsca - pew
Page 61 and 62: 61 kultury - na funkcjonowanie, org
Page 63 and 64: 63 cy akcję. W porannych oraz popo
Page 65 and 66: 65 I wreszcie Anna Stela, bo o niej
Page 67 and 68: 67 ca miała z wosku, wszystko po k
Page 69 and 70: 69 Joanna Mucha Dwa instrumenty To
Page 71 and 72: 71 Plotka Ktoś coś gdzieś Zaczą
Page 73 and 74: 73 Czytając Biuletyn IPN Studencki
Page 75 and 76: 75 przekazali go SB. Na stronie 63
Page 77 and 78: 77 „komponuje”, sampluje, powie
Page 79 and 80: 79 spektywami artystycznego rozwoju
Page 81 and 82: 81 Z Radzynia Podlaskiego Oranżeri
Page 83 and 84: 83 raste, słowem sławy muzycznej
Page 85 and 86: 85 w izolację choroby psychicznej,
Page 87 and 88: 87 Z Zamościa Zamojskie korzenie M
Page 89: 89 Z Mielca W poszukiwaniu Krzyszto
Page 93 and 94: 93 tego rodzaju „muzyka”, jak n
Page 95 and 96: 95 Muzyczność poezji? Z historii
Page 97 and 98: 97 W tym okresie umuzycznienie lite
Page 99: 99 niemuzycznej koncepcji poezji,
show all

Pobierz dokument - Biblioteka Polskiej Piosenki

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?