Zeszyt naukowy - całość - Wydział ZarzÄ dzania i Ekonomiki Usług

172Paweł Różyckireligii teorii raju na ziemi. Człowiek z natury jest osobą religijną i jeżeli zostaniemu odebrana wiara w prawdziwego Boga, wówczas może poszukiwać fałszywychbogów, tak jak to było w krajach ogarniętych bolszewizmem, gdzie chciano właśnieateizmem naukowym zastąpić religię katolicką i inne wyznania.Zdaniem Herberga, pluralizm religijny, a szczególnie typowy dla StanówZjednoczonych denominacjonalizm jest zaawansowanym poziomem sekularyzacji.Denominacjonalizm zakłada pojawienie się „wspólnej religii” amerykańskiej(common religion). Różni się ona od wielu religii konwencjonalnych. Taka właśnierozbieżność pomiędzy konwencjonalnymi religiami takimi, jak chrześcijaństwo,judaizm, islam, a zoperacjonalizowaną religią społeczeństwa oferującą własny systemwartości i zasad jest według Herberga wyrazem sekularyzacji 6 .W latach 60. XX wieku problematyka sekularyzacji była tematem szczególnychzainteresowań socjologów religii. Wskazywano na spadek religijności w społeczeństwachśrodowisk przemysłowych. We Francji częściej stosowano pojęciedechrystianizacji, natomiast w literaturze anglojęzycznej używano określenia sekularyzacja7 . Pojawiały się również pojęcia dotyczące irreligii, czyli wszystkiego, cowrogie religii (Bowman 1950, Schillebeeckx 1963, Thiessen, 1966). O ateizmiepisali Putney i Middleton (1961), a o laicyzacji Cassino (1956), Lizcano (1957),Poulat (1969). Najczęściej terminy te były stosowane dosyć swobodnie, bez szczególnegodoprecyzowania. Wydaje się, że obecnie najważniejszym z tych pojęć jestsekularyzacja, która nieustannie wymaga rzetelnych badań 8 .Procesom sekularyzacji poddają się jednostki, u których tradycyjny modelreligijności uległ korozji pod wpływem selektywności dogmatów wiary, zaniedbywaniaobowiązku praktyk, uczynienia życiowym drogowskazem moralności o charakterzesytuacyjnym 9 . „Pielgrzymka jako poszukiwanie ośrodka istnieje równieżjako świadome poszukiwanie mety, na której ujawnia się sacrum i boskość, wyróżniającepielgrzymkę od innych podroży. Pielgrzym zmierza tam, gdzie może sięspotkać z niebem, z ośrodkami, w których ma możliwość zetknięcia się z ujawnionymsacrum. Są to sanktuaria, miejsca ujawnienia się sacrum i obecności boskiej”10 .We współczesnych teoriach wspólnym założeniem jest to, że mamy do czynieniaze zmianą miejsca religii w strukturze społecznej. Następuje redefiniowanierelacji religia–społeczeństwo. Pojawienie się neutralnej światopoglądowo naukipozbawiło kościół funkcji wyjaśniania świata. Funkcję tę przejęły uczelnie i świeckieinstytuty. Według teoretyków, religia traci swoją dotychczasową funkcję legi-6Ibidem, s. 63.7B. Leś, Religijność społeczeństw przemysłowych. Studium porównawcze Francji i WielkiejBrytanii, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 70–74.8K. Zielińska, op.cit., s. 64.9M. Libiszowska-Żółtkowska, op.cit., s. 610F. Lanzi, G. Lanzi, Pielgrzymka przez tysiąclecia, PWN, Warszawa 2000, s. 14.