Clausewitz-savas-uzerine

Eleþtirinin bu üstün tutumu, olaylara hakkiyle nüfuz ederek
yaptýðý övgü ve kýnamalar bizi gücendirmemelidir; eðer eleþtirici
kendisini þahsen ileri sürer ve olaylarýn [sayfa 185] incelenmesinden
elde edilen bilgileri kendi öz yeteneði sayarak konuþursa, ancak o
zaman kýzmaya hakkýmýz olur. Bu kendini beðenmiþ insanlarýn sýk
sýk baþvurduklarý kaba bir aldatmacadýr ve haklý olarak baþkalarýnýn
canýný sýkar. Öte yandan, eleþtirici böyle bir niyeti ve iddiasý bulunmadýðý
halde, eðer bunu açýkça belirtmemiþ ise, okuyucu ona bu
niyeti sýk sýk kendiliðinden mal eder ve eleþtirici hemen muhakeme
yeteneðinden yoksun olmakla suçlanýr.
Bu itibarla, bir eleþtiricinin Büyük rederik’in ya da Bonapart’ýn
bir hatasýný belirtmesi kendisinin hiç bir zaman bu hataya
düþmemiþ olacaðý anlamýna gelmez. Hatta bu komutanlarýn yerinde
olmuþ olsaydý çok daha aðýrlarýný iþlemiþ olacaðýný kabul edebilir;
fakat o bu hatalarý olaylar zincirinden çýkarýr ve komutanýn ferasetinin
bunlara meydan vermemiþ olmasý gerektiðini belirtebilir.
Görülüyor ki, burada olaylar zincirinden, dolayýsýyla sonuca
bakarak çýkarýlan bir görüþ karþýsýnda bulunuyoruz. akat bir de
bizzat sonucun muhakeme üzerinde yaptýðý tamamen farklý bir etki
vardýr: yani eleþtiri sonucu belirli bir tedbir veya hareketin isabetinin
ya da isabetsizliðinin kanýtý olarak gösterebilir. Buna sonuca
bakarak hüküm verme denir. Ýlk bakýþta tamamen deðersiz gibi
görünür, ama aslýnda hiç de öyle deðildir.
Napolyon 1812’de Moskova’ya yürüdüðü zaman, her þey þu
noktada düðümleniyordu: baþkentin iþgali ve daha önceki olaylar
acaba Çar Alexander’i, 1807’de riedland muharebesinden sonra
yaptýðý gibi, ya da Napolyon’un Austerlitz ve Wagram muharebelerinden
sonra Ýmparator rançois’yý barýþý imzalamaya zorladýðý
gibi, barýþý imzalamaya zorlayacak mýydý? Çünkü Napolyon
Moskova’da barýþ elde edemediði takdirde, geri çekilmekten, yani
stratejik bir yenilgiyi kabul etmekten baþka çaresi kalmayacaktý.
Napolyon’un Moskova’ya varmak için neler yaptýðýný, bu ilerleme
sýrasýnda Çar Alexander’i barýþ yapmaya zorlayabilecek bir çok
fýrsatlarý kaçýrýp kaçýrmadýðýný bir yana býrakalým. Geri çekilmesinin
feci koþullarýný, [sayfa 186] nedenlerini belki de seferin yönetiliþ
tarzýna baðlayabileceðimiz bu koþullarý da bir kenara býrakalým.
Sorun yine ayný sorundur; çünkü Moskova üzerine yürüyüþün sonucu
ne kadar parlak olursa olsun, Alexander’i barýþ yapmaya zorlay-
Clausewitz
Savaþ Üzerine
133