ՆՈՐՔ 2017-III
2017-3
2017-3
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ՉԱՐԵՆՑԻ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅԱԿԱՆ ՄԻՏՔԸ ՉԱՓԱԾՈ ՆՈՎԵԼՆԵՐՈՒՄ․<br />
«ՀԱՎԵՐԺ» ՆԵՐԿԱՅԻ ԳԱՂԱՓԱՐԸ<br />
Չարենցը ֆանատիկ էր, և այդ ֆանատիզմը եղել է իր ողջ գիտակցական կյանքի<br />
հիմնական շարժիչ ուժը։ Երիտասարդ սիմվոլիստ Չարենցը ստեղծում էր սովետապաշտական<br />
այնպիսի պատկերներ, որոնք իրենց բանաստեղծական խորությամբ<br />
դուրս էին գալիս ազգային-լոկալ արժեհամակարգից և հասնում էին ամենաբարձըրին՝<br />
համամարդկային գոյաբանական թեմաներին։ Ֆուտուրիստ Չարենցն իր ֆանատիզմով<br />
մարտահրավեր էր նետում բոլորին՝ գրականության հին արժեքներին,<br />
ավանդներին, իշխանություններին, ընթերցողին։ Իսկ ռեալիստ Չարենցը, ով իր ֆանատիզմը<br />
զարգացրել էր համաշխարհային գրականության և փիլիսոփայության<br />
բարձրարժեք գործերը յուրացնելու և կյանքի խորին խորհուրդները ընկալելու ուղղությամբ,<br />
կարողացավ ի մի բերել իր անցած ուղին, նայել անցյալին, ներկային ու<br />
ապագային և ստեղծել հայ գրականության համար աննախադեպ մի որակ։<br />
«Էպիքական լուսաբաց» ժողովածուի չորս չափածո նովելների նյութերը տարբեր<br />
են, լեզվաոճական առանձնահատկությունները նույնպես, բայց բոլորն ունեն մի<br />
ընդհանուր գիծ, ինչը հաստատ մտադրված էր արվել։ Խոսքը ժամանակի ընկալման<br />
մասին է։ Որո՞նք են չափածո նովելների ընդհանուր ժամանակային տարբերակումները,<br />
ո՞րն է անցյալի, ներկայի, ապագայի բաժանարարը, մի՞թե անցյալն ու<br />
ապագան տարբեր բևեռներում գտնվող նույն երազը չեն։<br />
Չափածո նովելների ժամանակը անցյալը չէ, ոչ էլ ներկան կամ ապագան. Չարենցը<br />
ստեղծել է փիլիսոփայական հավերժ ներկայի կոնցեպցիա, և բոլոր չափածո<br />
նովելներն էլ գրված են հենց հավերժ ներկայի տեսանկյունից։ Դասական գիտության<br />
կարծիքով ժամանակը պետք է դիտարկվի որպես հստակ ընթացք ունեցող<br />
երևույթ՝ սլաք, որն ունի սկիզբ և ավարտ: Սակայն Չարենցյան ժամանակի ընկալումը<br />
ոչ մի ուղիղ կապ չունի «սլաք-ժամանակի» հետ: Այն առավելապես հիմնված է հարաբերականության<br />
ընդհանուր տեսանյութի հիմքի վրա, որտեղ ժամանակը կարող է փոխել<br />
իր հոսքն ու ձևը՝ կախված տարածության և արագության հարաբերությունից:<br />
Բավական է միայն ուշադրություն դարձնել բոլոր չորս չափածո նովելների սկըզբին<br />
և ավարտին, որտեղ Չարենցը հատուկ դնում է ժամանակի փիլիսոփայության<br />
լայն ընկալման տարբերակումները, ուր մարդու գիտակցության համար սովորական<br />
ժամանակային բաժանումները գոյություն չունեն։ Հավերժ ներկայի բանալին՝<br />
Չարենցի երազն ու տեսիլն են։<br />
«Անակնկալ հանդիպում Պետրոպավլովյան ամրոցում» չափածո նովելը, որը<br />
գրվել է ավելի շուտ, քան մյուս երեք գործերը, սկսվում է հետևյալ տողերով․<br />
129
Change language