BÁO CÁO TỔNG HỢP

và hiện tượng khí hậu cực đoan ở Việt Nam. Vấn đề còn lại là xác định tập các nhân tố
dự báo và loại mô hình thống kê sẽ được xây dựng và ứng dụng.
Việc xác định tập các nhân tố dự báo sẽ phụ thuộc vào phương pháp tiếp cận.
Hiện nay trong dự báo khí hậu có thể có các cách tiếp cận sau đây:
1) Phương pháp thống kê kinh điển: Trên cơ sở mối quan hệ thống kê giữa yếu tố
dự báo và nhân tố dự báo được xây dựng dựa trên các tập số liệu quan trắc trong quá
khứ, giả thiết rằng mối quan hệ đó vẫn đúng cho hiện tại và tương lai, từ những thông
tin ban đầu của các nhân tố dự báo đã quan trắc được để xác định yếu tố dự báo cho
tương lai. Trong trường hợp này nhất thiết phải có sự lệch pha về thời gian phù hợp
với hạn dự báo giữa yếu tố dự báo và nhân tố dự báo.
2) Thống kê sau mô hình (MOS): Dựa trên mối quan hệ thống kê giữa sản phẩm
dự báo lại (hindcast) của các mô hình động lực (thường là các RCM) và số liệu quan
trắc của yếu tố dự báo, xem sản phẩm dự báo của mô hình động lực như là các nhân tố
dự báo để xác định yếu tố dự báo.
3) Hạ thấp qui mô thống kê (Statistical Downscaling): Trong trường hợp này
người ta muốn nhận được những sản phẩm dự báo chi tiết cho một khu vực nhỏ hoặc
địa phương khi đã có sản phẩm dự báo từ một GCM nào đó. Một trong những phương
pháp thực hiện đơn giản và thực tế là xây dựng mối quan hệ thống kê giữa số liệu quan
trắc của yếu tố dự báo và các trường tái phân tích, coi dự báo của GCM là hoàn hảo và
sử dụng chúng như là nhân tố dự báo để xác định yếu tố dự báo cho tương lai.
Căn cứ vào tình hình thực tiễn của Việt Nam, trong đề tài này phương pháp tiếp
cận hạ thấp qui mô thống kê đã được lựa chọn và bốn loại mô hình thống kê đã được
áp dụng là 1) Hồi qui tuyến tính (REG); 2) Mạng thần kinh nhân tạo (ANN); 3) Phân
tích phân biệt (FDA); và 4) Ước lượng hồi qui xác suất sự kiện (REEP). Để đảm bảo
tính liên tục trong trình bày, nội dung cụ thể của từng phương pháp này sẽ được mô tả
trong chương 6.
2.6 Phương pháp mô phỏng và dự tính ECE bằng các RCM
Về nguyên tắc quá trình mô phỏng và dự tính ECE bằng các RCM được thực
hiện tương tự nhau, chỉ khác nhau về số liệu đầu vào (điều kiện biên), và bao gồm hai
giai đoạn: 1) Chạy (tích phân) các RCM ứng với số liệu đầu vào thích hợp để nhận
được các trường khí hậu khu vực; và 2) Xác định các ECE từ các trường sản phẩm của
RCM theo các bộ tiêu chí đã được xây dựng. Trong bảng 2.3 liệt kê danh sách các mô
hình và các trường hợp chạy mô phỏng và dự tính đã được thực hiện bởi đề tài. Mô tả
chi tiết về các mô hình sẽ được trình bày trong chương 3.
Có thể nhận thấy, không kể những trường hợp thử nghiệm độ nhạy của các mô
hình đối với kích thước, vị trí miền tính, độ phân giải và các sơ đồ tham số hóa vật lí,
thời gian tích phân cho mỗi mô hình là trên 80 năm, kể cả giai đoạn khởi động mô
hình (spin-up).
Do các hiện tượng khí hậu cực đoan (KHCĐ) thường không được quan trắc trực
tiếp mà phải xác định từ số liệu quan trắc tại trạm nên việc xác định chúng từ sản
phẩm RCM nói chung phức tạp hơn. Trong quá trình nghiên cứu của đề tài, nhận thấy
rằng ngoài những khái niệm về yếu tố và hiện tượng KHCĐ thường được sử dụng ở
Việt Nam, để có thể so sánh giữa các vùng khác nhau trên thế giới IPCC (2007) [163]
còn sử dụng một số đại lượng khác, gọi là các chỉ số KHCĐ. Bởi vậy, đề tài đã tiến
72