Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

Groepsleiders mogen nog steeds wel erotische en seksuele gevoelens koesteren, maar de
toon van de discussies wordt anders. Minder gericht op erkenning en acceptatie, meer
op de zorg voor een professionele omgang met dergelijke gevoelens in het belang van
een adequate pedagogische omgeving voor de jongeren in de tehuizen. Seksuele
contacten tussen groepsleiders en jeugdigen worden afgewezen, maar de
jeugdhulpverleners willen wel vasthouden aan een ‘normale’ omgang met intimiteit en
lichamelijkheid, ook tussen groepsleiders en pupillen. Juist een genormaliseerde
omgang met intimiteit en lichamelijkheid is naar de mening van jeugdhulpverleners in
het belang van deze kinderen en jongeren.
Toch neemt de vrees voor het beticht worden van seksueel misbruik toe. Mag
een groepsleider een pupil nog wel aanraken? In sommige instellingen ontstaat een
enigszins krampachtige houding ten aanzien van lichamelijk contact met een pupil. De
professionalisering van groepsleiders (mbo) en pedagogisch medewerkers (hbo) lijkt
voor een belangrijk deel gericht op het voorkomen van seksuele grensoverschrijdingen,
die – evenals in de perioden voor 1990 – nog steeds gezien worden als een
‘bedrijfsrisico’. De jongeren, vooral de meisjes, vormen in de ogen van de professionals
nog steeds een gevaar voor dergelijke grensoverschrijdingen vanwege hun seksueel
uitnodigende gedrag; ze zijn ‘wervend’. Het professionaliseringsproces rond seksueel
misbruik lijkt zich minder te richten op het vergroten van kennis van (signalen van)
seksueel misbruik en van deskundigheid in het omgaan met deze jongeren.
Groepsleiders zijn geen behandelaars, maar zijn wel de hele dag op de groep. Het komt
naar de mening van groepsleiders regelmatig voor dat bij de plaatsing van een onder
toezicht gestelde jeugdige geen volledige achtergrondinformatie wordt meegegeven.
Voor een adequate aanpak van kinderen en jongeren met een seksueel getraumatiseerde
achtergrond wordt de nodige kennis gemist.
De empirische gegevens uit de survey onder driehonderdvierenvijftig
professionals in de residentiële zorg laten zien dat professionals af en toe te maken
hebben met seksueel misbruik. Zij rapporteerden vooral over in de instelling bekend
geworden gevallen van seksueel misbruik (door volwassenen, meestal groepsleiders) en
seksueel misbruik of seksueel grensoverschrijdend gedrag onder groepsgenoten. Over
een periode van ruim 11 jaar, waren er twee gevallen van seksueel misbruik in hun
eigen organisatie bekend geworden. In totaal ging het om zevenhonderdvijftig
incidenten en vermoedens. Het seksuele contact was overwegend van lichamelijke aard.
In de helft van de gevallen (50%) betrof het groepsgenoten onderling, in 35% van de
gevallen ging het om seksueel misbruik door groepsleiders en in een enkel geval een
andere volwassene werkzaam in de instelling. In 15% betrof het ‘externe’ gevallen
waarbij een pupil bijvoorbeeld in het weekend naar huis ging en daar door een
familielid werd misbruikt. Er zijn geen verschillen te constateren in gerapporteerde
gevallen van seksueel misbruik in de verschillende typen instellingen. Met andere
woorden, er is geen significant verschil gevonden in aantal gerapporteerde incidenten
86