Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

genoemd – en kinderrechters spelen nog steeds een belangrijke rol in het uit huis
plaatsen – in pleeggezinnen of in tehuizen – van kinderen en jeugdigen. Veel kinderen
komen terecht in tehuizen met een lange geschiedenis, zoals Nederlandsch Mettray en
de Heldring-stichtingen, al hebben deze vaak een andere naam en zijn ze vaak door een
fusie opgenomen in een groter geheel. De in 1922 ingevoerde en in 1945 verreweg het
meest opgelegde maatregel van kinderbescherming, de ondertoezichtstelling, is nog
steeds dé kinderbeschermingsmaatregel. De meeste continuïteit is te vinden in de
redenen waarom kinderen en jongeren uit huis worden geplaatst. Het ging en het gaat
nog steeds om geweld binnen het gezin, om pedagogische onmacht van de ouders, om
verwaarlozing en ernstig verstoord of verstorend gedrag van het kind. Dezelfde redenen
worden nu echter verwoord op een manier die omstreeks 1945 nog nauwelijks
voorkwam: in orthopedagogische, psychologische, en jeugdpsychiatrische termen.
Op deze geschiedenis van continuity en change binnen de Nederlandse
kinderbescherming en jeugdzorg wordt in het vervolg nader ingegaan rondom de door
de commissie-Samson voorgestelde cesuren, namelijk 1945, 1965, 1980, 1995 en 2010.
Deelvraag 3 (Hoe hebben de instituties zich ontwikkeld; welke instituties en actoren
hebben deel uitgemaakt van het systeem van de jeugdzorg?) en de algemene
vraagstelling voor deelonderzoek 1 uit de startnotitie staan hierbij centraal. In paragraaf
3.1.2 wordt ingegaan op de veranderende jeugdzorg in een veranderende samenleving,
met de nadruk op enkele externe factoren die van grote invloed waren op de jeugdzorg,
namelijk de invloed van verzuiling en ontzuiling, de groeiende ambities van de overheid
en de toenemende financiële afhankelijkheid van het overheidsbudget. In paragraaf
3.1.3 volgt de geschiedenis van kinderbescherming en jeugdzorg met de nadruk op de
vijf genoemde dwarsdoorsneden en vooral aandacht voor de instellingen die kinderen
opnamen en verzorgden. Bij de laatste dwarsdoorsnede worden ook de resultaten van
een historische survey benut, waarbij driehonderdvierenvijftig nu in de jeugdzorg
werkende professionals terugkeken. Hun samengevoegde waarnemingen werpen licht
op de recente geschiedenis van de jeugdzorg.
3.2 Veranderende jeugdzorg in een veranderende samenleving
Kinderbescherming en verzuiling
De kinderbescherming was tot in de jaren zestig opgedeeld volgens de lijnen van de
verzuiling, het in kerkelijke of levensbeschouwelijke organisaties uitoefenen van zo
33