Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

plaatsing van pupillen in pleeggezinnen en inrichtingen. Hierdoor hing de plaatsing van
een kind in dit systeem meestal niet af van de specifieke problematiek van het kind,
maar van het aanbod aan residentiële inrichtingen en pleeggezinnen, financiële
afwegingen, en vooral levensbeschouwelijke overwegingen (Dimmendaal, 1998).
Kinderbescherming en het offensief tegen de onzedelijkheid
Vlak na de Tweede Wereldoorlog werd een nieuw zedelijkheidsoffensief gelanceerd.
Het werd gesteund door vertegenwoordigers van alle zuilen (Oosterhuis & Gijswijt-
Hofstra 2008, p. 638; De Rooy 2002, p. 221). Het richtte zich op zogeheten wangedrag
en op de normloosheid die zich uitte in ‘arbeidsschuwheid en jeugdige baldadigheid’, in
‘gezinsontwrichting, stijgende echtscheidingscijfers, grotere zelfstandigheid van
vrouwen en seksuele losbandigheid’. Men vreesde de ‘massacultuur’, ‘sociale
ontbindingsverschijnselen’ en de ‘maatschappelijke verwildering van de asphalt-jeugd’.
De katholieke jurist Pompe vatte het samen als ‘de zedelijke verwildering en
tuchteloosheid’. (Koenders 1996, p. 506; Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra 2008, p. 638).
Seksuele losbandigheid was dus een onderdeel van zedelijke verwildering. De
Protestantse jurist A. Bouman, invloedrijk in het Amsterdamse zedelijkheidsoffensief
(Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra 2008, 640), schreef hierover in 1946: ‘De oorlog heeft
op gewelddadige wijze sluimerende sexueele instincten wakker gemaakt en op drift
geslagen. Als een roekeloze ijsbreker scheurde hij door het ijsvlak van onze sexueele
moraal heen en nu kreunen de dijken onder het kruiende ijs.’ (Bouman in het
Maandblad voor de Geestelijke Volksgezondheid uit 1946, geciteerd door Oosterhuis &
Gijswijt-Hofstra 2008, p. 641). De katholieken deelden deze opvatting (Van der Kroon
1965), maar ook niet-confessionelen waren overtuigd van de ernst van het
zedelijkheidsprobleem. E.C. Lekkerkerker, de vrouw achter de oprichting van de
Medisch Opvoedkundige Bureaus (MOB’s), formuleerde het vraagstuk van de
onzedelijkheid al in 1945 als volgt: ‘demoralisatie van breede lagen van de bevolking,
bij wie het begrip voor het mijn en dijn, de eerbied voor wet en Overheidsgezag in de
oorlogsjaren zeer zijn verzwakt, en de overprikkelde agressie veelal nog onvoldoende
constructieve uitingsvormen heeft gevonden’ (Lekkerkerker, 1945, geciteerd door
Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra 2008, p. 642). Weliswaar bevestigde onderzoek naar wat
de jeugd destijds vond van huwelijk en seksualiteit deze ‘aanhoudende bezorgdheid
over de losgeslagen jeugd’ niet (Oosterhuis & Gijswijt-Hofstra, 2008, p. 643; vgl. Kooy,
1957, 144 en 161, en Engelen, 1997) – het culturele klimaat werd immers gedomineerd
door “tucht en ascese” (De Liagre Böhl, 1987; vgl. De Rooy, 2002, p. 218) – toch kende
35