Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

Kwetsbaarheid door een specifieke afhankelijke positie (artikelen 249 en 250 Sr)
• seksueel contact met een minderjarige is als ontucht strafbaar, indien er
sprake is van specifieke afhankelijkheidsrelatie tussen dader en de minderjarige
(bij voorbeeld (pleeg)ouder en (pleeg)kind, docent en jeugdige leerling,
jeugdhulpverlener en een zijn of haar zorg toevertrouwd kind).
Deze strafbaarstelling neemt een centrale plaats bij het onderzoek van de
commissie-Samson. Zij omvat mede seksueel lichamelijk contact tussen een
pleegouder en zijn of haar pleegkind, en tussen een persoon, werkzaam in de
jeugdzorg of de jeugdbescherming, en een aan zijn of haar zorg toevertrouwde
pupilkind. Zulk contact kan als ontucht worden aangemerkt.
De hoedanigheid van de dader brengt een min of meer grote mate van
afhankelijkheid van de minderjarige ten opzichte van de dader mee, en de dader
kan aan die afhankelijkheid een zeker overwicht tegenover de minderjarige
ontlenen. Als gezegd is onvrijwilligheid geen vereiste. Het initiatief tot het
seksueel contact kan van het slachtoffer zijn uitgegaan. Het begrip minderjarige
is hier geobjectiveerd. Wetenschap van de dader omtrent de minderjarigheid is
niet vereist (i.t.t. tot in artikel 248a Sr).
Hij die ontucht pleegt met zijn minderjarige kind, stiefkind of pleegkind, zijn pupil 12, een
aan zijn zorg, opleiding of waakzaamheid 13 toevertrouwde minderjarige of zijn
minderjarige bediende of ondergeschikte, wordt gestraft met een gevangenisstraf van
ten hoogste 6 jaar of geldboete van de vierde categorie (artikel 249, eerste lid).
• seksueel contact met een persoon (jong of oud) is als ontucht strafbaar
indien de dader een functionele positie ten opzichte van het slachtoffer inneemt
(bij voorbeeld dader, werkzaam in een gevangenis, inrichting of ziekenhuis en
een daarin opgenomen persoon; hulpverlener in de gezondheidszorg of
maatschappelijke zorg en een aan zijn hulp of zorg toevertrouwde patiënt of
cliënt 14 ). Ook deze strafbaarstelling neemt een centrale plaats in. Zij omvat
immers mede seksueel lichamelijk contact tussen een persoon, werkzaam in een
inrichting of instelling, en een daarin opgenomen kind. Lichamelijk seksueel
contact tussen een persoon, werkzaam in een inrichting, en een geplaatst kind
kan als ontucht worden aangemerkt. Onderstaande strafbepaling ziet zowel op
een vrijwillige als op een gedwongen opname. Daaronder valt ook ontucht die
buiten de plaats van opname is gepleegd.
Met dezelfde straf (6 jaar of geldboete van de vierde categorie) wordt gestraft:
1˚ de ambtenaar die ontucht pleegt met een persoon aan zijn gezag onderworpen of aan zijn
waakzaamheid toevertrouwd of aanbevolen 15 ;
2˚ de bestuurder, arts, onderwijzer, beambte, opzichter of bediende in 16 een gevangenis,
rijksinrichting voor kinderbescherming, weeshuis, ziekenhuis, of instelling van weldadigheid,
die ontucht pleegt met een persoon daarin opgenomen;
3˚ degene die, werkzaam in de gezondheidszorg of maatschappelijke zorg, ontucht pleegt
met iemand die zich als patiënt of cliënt aan zijn hulp of zorg heeft toevertrouwd (artikel
249, tweede lid, Sr).
• het teweegbrengen van het plegen van ontucht door een aan zijn zorgen
toevertrouwd kind met een derde is strafbaar (zogenoemde koppelarij).
1. Wordt gestraft:
1° Met gevangenisstraf van ten hoogste 4 jaar hij die het plegen van ontucht door zijn
minderjarig kind, stiefkind of pleegkind, zijn pupil, een aan zijn zorg, opleiding of
waakzaamheid toevertrouwde minderjarige of zijn minderjarige bediende of
ondergeschikte met een derde opzettelijk teweegbrengt of bevordert;
2° met gevangenisstraf van 3 jaar, hij die, buiten de gevallen genoemd onder 1°., het plegen
van ontucht door een minderjarige wiens minderjarigheid hij kent of redelijkerwijs moet
vermoeden, met een derde opzettelijk teweegbrengt of bevordert.
12 Degene die onder gezag van een (toeziend) voogd staat.
13 Bij voorbeeld kinderen die zijn toevertrouwd aan een gezinsvoogd of jeugdleider.
14 Ook hier is ontucht relevant voor de beoordeling van de strafbaarheid van het seksuele contact. Van
ontucht is geen sprake is wanneer de relatie tussen hulpverlener en patiënt/cliënt geen rol heeft
gespeeld (vrijwillige seks zonder enige afhankelijkheid).
15 Het moet gaan om een juridische, geformaliseerde relatie tussen ambtenaar en slachtoffer. Het
begrip ambtenaar wordt ruim uitgelegd. Daaronder valt bij voorbeeld een reclasseringswerker,
werkzaam bij een reclasseringsinstelling die hulp en steun biedt aan het slachtoffer.
16 Het woord in duidt op een betrekking tussen de genoemde personen en inrichtingen.
20