Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

Om de institutionele geschiedenis van de jeugdzorg in de context van cultuur en
maatschappij te kunnen begrijpen zal tevens aandacht worden geschonken aan enkele
maatschappelijke factoren, zoals de betekenis van verzuiling en ontzuiling voor de
jeugdzorg en de veranderende ambities van de overheid met betrekking tot de jeugdzorg,
inclusief de krimp en groei van het daarvoor bestemde budget. Het onderzoek naar deze
derde deelvraag zal resulteren in kennis over de tijdgebonden opvattingen en praktijken
over ingrijpen door middel van kinderbeschermingsmaatregelen met gedwongen
uithuisplaatsing als gevolg.
1.2.2 Thema II: Pedagogische cultuur en veilige pedagogische omgeving
De kinderbescherming is opgericht om kinderen te beschermen. Sinds de kinderwetten
van 1905 nam de overheid de verantwoordelijkheid op zich om, indien noodzakelijk
volgens de rechter, kinderen uit een onveilige omgeving weg te halen en veiligheid te
bieden binnen kindertehuizen en pleegezinnen. De kinderbescherming moet dus uit de
aard der zaak veiligheid bieden. Wanneer dan blijkt dat seksueel misbruik, wat behoort
tot een van de ernstigste inbreuken op de veiligheid van een kind, binnen de
kinderbescherming voorkwam, is dat een zware inbreuk op de hoofdtaak van de
kinderbescherming: kinderen beschermen. Dit tweede thema gaat over de beschermende
taak van de kinderbescherming: het bieden van veiligheid. Het richt zich op de
ontwikkeling van de pedagogische cultuur in het licht van een al dan niet veilige
pedagogische omgeving binnen de tehuizen en in de pleeggezinnen. Verschillen in
pedagogische cultuur binnen tehuizen worden onder meer bepaald door de mate van
controle, toezicht, en machtsverschillen. Algemeen wordt aangenomen dat bij seksueel
misbruik machtsverschillen een grote rol kunnen spelen, zowel bij misbruik door
volwassenen als door groepsgenoten (Barter, Renold, Berridge & Cawson, 2004;
Huybrechts, 2004; Colton & Vanstone, 1996; Gallagher, 2000; Barlow, 2000). Ook
anderen factoren kunnen een rol, spelen, zoals de in de loop der tijd wijzigende omvang
van de leefgroep (Dekker, 1985), de samenstelling van de leefgroep (horizontaal of
verticaal, gemengd of niet gemengd naar sekse), de houding en vaardigheden van de
groepsleiding, en de rol van de directie. Casestudie-onderzoek is nodig om deze
specifieke factoren in kaart te brengen.
Pleeggezinnen kennen, als ‘normale’ gezinnen, een andere pedagogische cultuur
dan tehuizen. Overigens worden kinderen nogal eens overgeplaatst van tehuis naar
pleeggezin, of omgekeerd. Een deel van de kinderen heeft dus ervaringen met beide
vormen van jeugdzorg. Bij de typering van de pedagogische cultuur van de
17