Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

allergrootste belang de gevaren te onderkennen en de groepsleider te ondersteunen
met de nodige voorzorgsmaatregelen.
Maar behalve begrip en ondersteuning moest er ook door de groepsleider
zelf iets gebeuren, zo bleek uit de artikelen in de vakbladen over de gebrekkige
seksuele opvoeding in de tehuizen. In het kielzog van de seksuele liberalisering
werd geconstateerd dat de groepsleider zelf ook tekort schoot:
‘Op het gebied van de sexuele opvoeding liggen de problemen vooral bij
de opvoeder [cursivering mct]. Hoe staat deze tegenover het sexuele in
zijn eigen leven? Is hij persoonlijk voldoende tot klaarheid gekomen om
tegenover kinderen op een rustige, zakelijke en verantwoorde wijze te
spreken over de vragen die hem als opvoeder gesteld worden?’ (Fontein,
1958, p. 94).
In de tehuizen was echter nog te weinig kennis aanwezig over hoe te reageren op
‘seksuele uitingen’ van pupillen, ‘van de eenvoudigste onbevangen vragen tot de
uitingen van ernstige seksuele ontsporingen’ (idem, p. 95). In het ene tehuis kwam
seksuele voorlichting wel eens in de groep aan de orde, in het andere tehuis vond
de groepsleiding een groepsgewijze aanpak ondoenlijk. Voor een individuele en
persoonlijke aanpak was in de meeste tehuizen helemaal geen tijd, hetgeen
redacteur en Rekken-medewerker Fontein deed vermoeden dat het er in de meeste
tehuizen wel op uit zou draaien dat men ‘de vragen en problemen op dit gebied
maar helemaal laat rusten’ (idem, p. 97).
De (groeps)leiding in de zeven tehuizen miste steun bij de seksuele
opvoeding van de pupillen. Gedacht werd aan deskundigheidsbevordering van het
personeel, vooral ook met betrekking tot de gevolgen van (te) vroege seksuele
contacten van veel pupillen, in het gezin of daarbuiten. Men was zich zeer bewust
van de problemen die een dergelijke voorgeschiedenis met zich mee brachten: ‘De
aanwezigheid in een groep kinderen, die reeds seksuele ervaringen hebben
opgedaan stelt de leiding in het bijzonder bij grotere meisjes voor grote
moeilijkheden.’ (idem, p. 98) Hoe goed de boekjes over seksuele voorlichting
soms ook waren, voor dergelijke groepen achtte men ze weinig bruikbaar.
Uit de interne onderzoeken bleek dat de tehuizen als reactie op seksueel
overschrijdend gedrag van pupillen kozen voor verschillende strategieën, van een
gesprek ‘onder vier ogen’, ‘afleiding’ door werken, een vol
activiteitenprogramma, sport en spel ‒ vooral voor meisjes werd zwemmen
aangeraden - en ‘niet te vroeg naar bed sturen’. Vermeden moest worden dat de
jongens en meisjes schuldgevoelens ontwikkelden, waardoor ze in een negatieve
spiraal terecht konden komen. Interessant was ook dat er in deze tijd, eind jaren
vijftig, al gepleit werd voor wat we nu zouden noemen ‘intervisie’: leiders en
leidsters konden vooral veel van elkaar leren over hoe zij omgingen met seksuele
opvoedingsvragen, met name ook van elkaars fouten (Fontein, 1958).
182