Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

Kinderen die hier grote moeite mee hebben, worden extra ‘aangepakt’. Dat betekent dat
voor hen de disciplinering strenger en scherper is en het dagritme en de structuur
strakker. Dat is zeker het geval bij minderjarigen die strafbare feiten hebben gepleegd of
hier de neiging toe hebben (Delicat, 2001), en bij ‘gevallen meisjes’ die spijbelen,
weglopen, liegen of zich misdragen in seksueel opzicht (Dimmendaal, 1998). Wat
betreft integratie in de maatschappij zijn de verwachtingen bescheiden. Een eenvoudig
beroep leren, op het rechte pad blijven en – vooral – uit de criminaliteit en de prostitutie
blijven zijn de belangrijkste doelstellingen. Sociale contacten opbouwen en de banden
met thuis herstellen zijn hieraan ondergeschikt.
Zowel in de residentiële zorg als in de pleegzorg probeert men de kinderen zo
weinig mogelijk als bijzonder te behandelen. Met name in de tweede helft van de jaren
zestig en in de jaren zeventig wilde men dat begeleiding, en zeker behandeling, tot een
minimum werd beperkt. Zij ‘verbijzonderen’ immers de kinderen en dat zou in hun
nadeel kunnen zijn. Groepen werden gemengd en er moest op zoveel mogelijk vlakken
zo weinig mogelijk verschil zijn tussen uit huis geplaatste kinderen en ‘gewone’
kinderen. Een goede directeur is in zulke situaties dan vooral ‘een gewone man met een
dosis tact en gezond verstand’ (Stichting AZZ, 2006, p. 87).
De redenen die voor een uithuisplaatsing werden gegeven (voor een cijfermatige
indruk zie de paragraaf over populatie en kenmerken) doen eveneens vermoeden dat het
in veel gevallen de omstandigheden waren, en niet het gedrag van de kinderen zelf, die
de maatregel legitimeerden: verwaarlozing, criminele ouders, ouders die om
uiteenlopende redenen de opvoeding niet aankonden (bijv. te veel kinderen, te weinig
financiële middelen en slechte leefomstandigheden, één ouder die is overleden en de
andere ouder die de opvoeding van de kinderen niet aan kon, ouders die kampen met
psychiatrische problemen, enz.). Bij een aantal kinderen werden ook ‘kindredenen’
vermeld die tot de uithuisplaatsing hadden geleid, bijvoorbeeld onhandelbaar gedrag,
labiel gedrag, ontwikkelingsproblemen. Tot ver in de jaren tachtig was in de
wetenschappelijke verwoording van deze redenen het psychoanalytische discours
aanwezig; ook de stigmatiseringsgedachte stond vaak op de voorgrond. In het eerste
geval werd het gedrag van het kind geduid vanuit een veronderstelde neurose of vanuit
de dan vigerende psychoanalytische theorieën (zo werd ‘moeilijk’ gedrag van het kind
162