Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

heeft gedragen. Daarnaast behoort het bestuur een onderzoekscommissie in te stellen die
de toedracht uitzoekt. Hangende dat onderzoek wordt de medewerker op non-actief
gesteld. Naast deze interne afhandeling, moeten alle incidenten waar een vermoeden is
van seksueel misbruik worden gemeld bij de Inspectie Jeugdzorg. Als een medewerker
ontucht pleegt met een kind, is het bestuur volgens de wet verplicht aangifte te doen (zie
hoofdstuk 3). Bij gebleken seksueel grensoverschrijdend gedrag kan besloten worden
tot maatregelen van arbeidsrechtelijke aard, zoals een schriftelijke berisping in het
personeelsdossier of ontslag van de medewerker. Wanneer het bestuur constateert dat er
geen seksueel overschrijdend gedrag heeft plaatsgevonden wordt de betrokken
medewerker gerehabiliteerd: ‘De medewerker wordt door de bestuurder openlijk in ere
hersteld in zijn/haar functie, zodanig dat de medewerker zich erkend voelt in de
mogelijke schade’ (protocol seksualiteit en seksueel misbruik De Rading).
Incidenten grensoverschrijdend gedrag
Vanaf 2008 hebben zich volgens de respondenten op de door ons onderzochte locaties
geen incidenten voorgedaan van seksueel misbruik door medewerkers. Wel was er
sprake van grensoverschrijdend gedrag door twee vrouwelijke medewerkers jegens
jongens (Amsterbaken). De jongens voelden zich ernstig gecompromitteerd. In beide
gevallen is een interne onderzoekscommissie ingesteld, die in beide gevallen
constateerde dat de medewerkers een leerpunt hadden wat betreft afstand-nabijheid; zij
gingen te amicaal om met de jongens. De vrouwen hebben zelf ontslag genomen. ‘Daar
waar machtsverschillen sowieso aan de orde zijn, is een hele secure betrachting van de
relatie ook voor de veiligheid van de medewerker noodzakelijk,’ aldus de adjunctdirecteur.
Hij had de indruk dat in deze gevallen de jongens gebruik hadden gemaakt
van de kwetsbaarheid van de betreffende medewerkers. De jongens hadden het gedrag
aan de orde gesteld door een gespreksbriefje in te vullen voor de adjunct-directeur en
die heeft ze uitgenodigd voor een gesprek.
Onterechte beschuldigingen
Bovenstaande maakt duidelijk dat de grens tussen (professionele) afstand en nabijheid
precair is. Medewerkers komen soms in een situatie terecht waarin ze erg kwetsbaar
zijn. In de residentiële jeugdzorg komt het voor dat jeugdigen de groepswerker
onterecht beschuldigen van seksueel misbruik. Er is dan ook geen sprake van te intiem
gedrag, zoals we hiervoor aangaven, maar de beschuldiging wordt door een jeugdige
ingezet als middel om de medewerker in diskrediet te brengen. Soms sluiten jeugdigen
ook weleens een pact; in korte tijd vinden meerdere meldingen tegen een medewerker
plaats.
Als er een beschuldiging wordt geuit, wordt dit serieus genomen. Er wordt veel
over gesproken door de collega’s onderling en het brengt veel onrust teweeg, ook als de
collega’s geen grond zien voor de beschuldiging, zo komt uit de interviews en de
focusgroepen naar voren. ‘We hebben wel een keer een incident gehad, waarbij een
jongen had gezegd: zij (een collega) zit aan mij. Ik vond dat best wel… ja, daar zit je
dan. De jongen was heel slinks en lag ook niet zo goed bij de groepsleider. Er was een
heleboel aan voorafgegaan (…) Ook binnen de groep had hij al gezegd: ik ga dat doen,
want dan is zij weg hier (…) De collega zelf is daar behoorlijk van overstuur geweest.’
(Pedagogisch medewerker.) Een jeugdige stelt met een beschuldiging een instelling
voor een dilemma. Het waarheidsgehalte van meldingen door jeugdigen in de
75