Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

dalen. In de jaren veertig, vijftig en begin zestig werd een groot beroep op de
kinderbescherming gedaan. Vanaf het eind van de jaren zestig nam dit beroep sterk af.
Dit kwam door grotere aandacht voor mondigheid, toenemende afkeer van
disciplinerende maatregelen, en een andere inschatting van de risico’s van massajeugd
en jeugdcriminaliteit. Ook speelde mee dat inmenging in de opvoeding door de rechter
en de kinderbescherming veel vaker werd afgewezen als gevolg van opvattingen in de
pedagogiek en ontwikkelingspsychologie over gehechtheid (Bowlby) en loyaliteit van
kinderen ten opzichte van hun ouders (Nagy). Als er al hulp moest worden geboden,
dan vrijwillig en zonder de band tussen kind en ouder te verbreken. Pas vanaf het eind
van de jaren tachtig namen kinderbeschermingsmaatregelen en interventiebesluiten
weer toe.
Het waren vooral de samenleving, in de laatste tientallen jaren meer en meer
vertegenwoordigd door professionals, en de politiek, die bepaalden hoeveel
kinderbescherming nodig was, niet de individuele cliënten – zoals bij de GGZ.
Samenleving en politiek werden beïnvloed door een in de tijd verschillende inschatting
van de risico’s van jeugdcriminaliteit, door veranderende opvattingen over
pedagogische verwaarlozing, door de opkomst van een vrijere opvoedingscultuur in de
jaren zestig, en door, vanaf de jaren negentig, meer professionele aandacht voor
kinderen at risk. De in de tijd veranderende maatschappelijke behoefte aan
kinderbescherming bepaalde de krimp en opnieuw groei van de kinderbescherming veel
sterker dan de mate van pedagogische verwaarlozing door ouders of gedragsproblemen
van kinderen. Dat verklaart dat de kinderbescherming in de sobere jaren vijftig zowel
absoluut als relatief veel omvangrijker was dan in de veel rijkere jaren zeventig. Bij de
GGZ was dat precies andersom. De GGZ lag in de jaren zeventig ook onder vuur, maar
groeide wegens de toenemende individuele vraag. De maatschappelijke vraag naar
kinderbescherming, eveneens onder vuur, liep terug.
De omvang van de kinderbescherming werd echter niet uitsluitend door de
maatschappelijke vraag bepaald, maar ook, minstens op twee manieren, door de
aanbodzijde. Problemen met de rijksbegroting, zoals bij de grote bezuinigingsoperaties
van de eerste kabinetten-Lubbers, werkten meteen door op de begrotingen van Justitie
en Gezondheidszorg, waarvan de kinderbescherming afhankelijk was. Vermindering
van het budget beïnvloedde weliswaar niet direct het aantal kinderen en jeugdigen
binnen de kinderbescherming – die aantallen werden vooral bepaald door de
maatschappelijke vraag en de daaruit voortvloeiende door de rechter genomen
maatregelen van kinderbescherming – maar wel de inrichting ervan. Zo werd de
39