Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

Het hierna volgende overzicht van de institutionele geschiedenis van de
Nederlandse jeugdzorg gaat dieper in op dit beeld van groei, crisis en stille revolutie van
de kinderbescherming.
3.3 De Nederlandse jeugdzorg in vijf dwarsdoorsneden: 1945, 1965, 1980, 1995
en 2010
3.3.1 Inleiding: fluctuaties in de omvang van de Nederlandse jeugdzorg 1945-
2010
In deze paragraaf over de institutionele geschiedenis van de Nederlandse jeugdzorg in
de periode 1945-2010 wordt ingegaan op de ontwikkelingen per subperiode. Daarbij
wordt eerst een beeld gegeven van de Nederlandse jeugdzorg op de genoemde vijf
dwarsdoorsneden (1945, 1965, 1980, 1995 en 2010; zie hoofdstuk 2 voor de gebruikte
methode en bijlage 1.1 voor de vijf overzichten). Vervolgens wordt ingegaan op de
ontwikkelingen in de vier door de genoemde dwarsdoorsneden begrensde perioden:
1946-1965, 1966-1980, 1981-1995 en 1996-2010. Voor elke periode wordt aangegeven
welke ontwikkelingen plaatsvonden in de residentiële jeugdzorg (door justitie
goedgekeurde particuliere tehuizen en de rijksinrichtingen) en in de pleegzorg. Maar
eerst kijken we naar de langetermijn ontwikkelingen binnen de residentiële jeugdzorg
en de pleegzorg in de periode 1945-2010.
Sterke fluctuaties in de capaciteit waren er vooral bij de residentiële jeugdzorg.
In de periode van vlak na de oorlog tot in de jaren zestig was er sprake van groei van de
capaciteit in de instellingen. Vanaf de jaren zestig raakte de kinderbescherming in haar
geheel, maar daarbinnen speciaal de residentiële zorg, in een langdurige crisis, die zich
vertaalde in een sterke daling van de capaciteit. Figuur 3 laat zien dat de vastgestelde
capaciteit en gemiddelde bezetting van de instellingen in de particuliere sector in een
periode van ongeveer tien jaar halveerde. 2 Omstreeks 1970 namen gevallen van ‘min of
meer sterke onderbezetting’ van tehuizen toe (Directie Kinderbescherming, 1973, p. 66).
Als gevolg van kritiek op de kinderbescherming nam de vraag ernaar sterk af en de
overheid reageerde met bezuinigingsrondes en koude sanering. Tehuizen waar te veel
bedden te lang onbezet bleven, werden gedwongen om te sluiten (zie de
Interdepartementale Werkgroep Residentiële Voorzieningen voor Jeugdigen (IWRVJ,
2 Tot 1986 wordt in de verslagen van de Directie Kinderbescherming onderscheid gemaakt tussen de door
justitie goedgekeurde particuliere inrichtingen en tehuizen en de rijksinrichtingen.
41