Jeugdzorg in Nederland, 1945-2010.

1991) over de affaire-Finkensieper besteedden de vakbladen weinig aandacht aan
seksueel misbruik in de tehuizen. Wel was deze affaire aanleiding voor
onderzoekers en hulpverleners om zich te verdiepen in het dagelijks leven van de
meisjes en jongens in de kinderbescherming en de vraag of meisjes anders in de
hulpverlening behandeld werden of zouden moeten worden dan jongens (o.a.
Scholte en van de Ploeg, 1990; Haans & Van IJzendoorn, 1990). Daarnaast bleef
na 1990 seksueel misbruik binnen het gezin, incest, onderwerp van diverse
bijdragen.
3.3.1 Seksueel misbruik in de tehuizen
Konijn (1990) analyseerde in ‘De zaak-F.: het falen van de kinderbescherming’ de
gebeurtenissen in Zetten. Zij benoemde een viertal factoren. Allereerst vormde het
wetenschappelijk kader van waaruit in de jaren zeventig behandeld werd een
belangrijke verklaring voor het feit dat de meisjes niet serieus genomen werden.
Behandelend directeur in Zetten, Ter Horst, zag de ‘sterke verhalen’ van de
meisjes als een symptoom van gedrag met een hysterioform karakter (Konijn,
1990), die door de groepsleiding en de overige meisjes in de leefgroep
gebagatelliseerd dienden te worden. Een tweede verklaring moest volgens Konijn
gezocht worden in loyaliteitsconflicten van groepsleiding die misschien wel eens
iets opgemerkt hadden, maar er niet zeker van waren. Het loyaliteitsconflict kon
spelen ten opzichte van Finkensieper, maar ook ten opzichte van de meisjes,
immers in Zetten was de groepsleiding eraan gehouden elke vertrouwelijke
mededeling van de meisjes op te schrijven in het dagrapport. Daarnaast was er in
Zetten sprake van een repressief pedagogisch klimaat en falende inspectie
(Konijn, 1990). Deze analyse maakte duidelijk dat er, behalve Finkensieper,
meerdere factoren verantwoordelijk waren voor het zolang voortduren van het
seksueel misbruik.
Behalve Konijn is Spanjaard (1993) een van de weinige auteurs die in de
jaren negentig in de vakbladen publiceerde over seksueel misbruik in de
residentiële jeugdzorg.
‘Seksueel getinte ‘‘grappen’’ van jongens over meisjes en vrouwen,
seksuele pesterijen en handtastelijkheden zijn in tehuizen veelal aan de
orde van de dag. Maar ook komt het voor dat jongens meisjes (of andere
jongens) aanranden of verkrachten.’ (p. 449)
Uit het artikel bleek eveneens hoe gewoon het in de jaren negentig in de tehuizen
nog was om bloot rond te lopen. Dit was geen discussiepunt. Wel golden er
bepaalde criteria, zoals: ‘Prettig met elkaar omgaan kan het criterium zijn bij bloot
rondlopen, het ophangen van pin-ups, het opbergen van eventuele pornoboekjes
196