De laatste melkbus (tekst) - Zuivelhistorie Nederland

kregen wij langzaam maar zeker een goed stel melkrijders, maar er liepen er natuurlijk
altijd wel een paar tusssendoor waarmee je 'gemier' had. Destijds had ik een kleine 30
melkrijders voor ongeveer 25 miljoen kg melk. In totaal (aanvankelijk) zo'n 1200 boeren,
dus zo'n 40 boeren per melkrijder. Sommigen hadden er een halve dagtaak aan, anderen
minder. De vroege ritjes waren met twee uur helemaal rond, heen en terug.
Die melkrijders woonden vaak vlak in de buurt van de fabriek. Daar kon je het vervoer
heel goedkoop aan kwijt. Toen dat oude gilde van melkrijders uitstierf, zijn de ritten wat
langer en groter geworden. De langste ritten in Hardenberg waren toen naar de Boerendijk
toe, ik denk heen en terug 35 km. In de laatste jaren, voordat de fabriek dichtging,
had je wel ritten van zo'n 60 à 70 km met de trekker. Met de auto waren ze nog langer.
Op de Veluwe waren ze altijd al langer. Dit werd voornamelijk veroorzaakt door de grote
concurrentie in dit gebied. Gevallen waar de melkwagens van vier à vijf verschillende
fabrieken over één weg reden, kwamen voor.
De melk van [044] Kampen moest bijvoorbeeld helemaal naar Balkbrug. Het was een
voorschrift dat de bussen zo kort mogelijk voor het ophalen door de boeren aan de weg
gezet werden. Maar daar kwam weinig van terecht. Als zo'n boer naar het land moest,
zette hij de bussen direct na het melken aan de weg, of op z'n laatst als hij het eten
ophad.
Boter
Tijdens het bussenmelkvervoer trad er wel eens wat botervorming op. Bij zonnig weer
en een trekkerrit van 30 km was die melk aan het eind van de rit wèl 25 graden. Die
botervorming was ook weer niet zo'n ramp, die melk kon je nog wel goed verwerken.
Lossen en racen
De aankomst bij de fabriek is nog een verhaal apart. In de tijd van de paarderijders lieten
de fabrieken de melk vaak maar komen zoals ze kwam, geen vaste tijd van aankomst.
Dat betekende dus wie eerst kwam, het eerst loste. Dat had tot gevolg dat de
melkrijder steeds vroeger bij de boer langs kwam, een neiging die toch al moeilijk te onderdrukken
viel. Dan waren ze ook eerder bij de fabriek weg! Vooral in de zomer konden
ze dan nog ander werk doen.
Die melkrijders hadden haast. Als de laatste bus opgeladen was, gingen ze racen. Zo heb
ik eens bij de fabriek in 's Heerenbroek twee wagens tegen elkaar zien opvliegen! Ze
wilden allebei het eerst de poort in. De één kwam in de Wetering terecht, die had zóveel
gang, dat hij de bocht niet meer kon nemen. Los van zo'n incident was er bij zo'n ongereglementeerd
systeem nogal eens geknok onder de melkrijders. Ze sloegen er flink op
los. Dat soort dingen waren verschrikkelijk. Dan moest je als arbiter optreden. Dat was
niet zo lollig in een situatie met withete knapen.
Een betere manier was om de melkwagens op een bepaalde volgorde te laten komen.
Dan had je eerst wel gemopper over de volgorde. Ook dan nog was je er niet mee klaar.
Je had melkrijders die toch nog zo vroeg mogelijk bij de boeren waren, hoewel ze wis-
▲ Heruitgave zuivelhistorienederland.nl 34 © Coberco P. H. L. Willemsens