De laatste melkbus (tekst) - Zuivelhistorie Nederland

eens een borreltje over, maar bij haast werd het geld ook wel eens in of aan de bus gedaan.
Ik heb wel meegemaakt dat een boer kwam klagen dat hij geen melkgeld ontvangen
had.
Toen bleek - het was in de winter - dat de melkrijder het onder de bus gelegd had. Het
was onder de bus bevroren! Het melkgeld werd ook wel in de bus gegooid. Het is ooit
eens in de melk aan de fabriek teruggekomen! De melkrijders hadden na ons (Hardenberg)
de opdracht, en wij waren één van de fabrieken die het langst met cash melkgeld
zijn doorgegaan, om de enveloppe met geld aan de bus te doen als zij zagen dat iemand
uit het huis dat zag.
Anders moest hij het geld weer meenemen. Er waren ook afspraken dat melkgeld van de
boeren die een eind van de weg afwoonden, een paar huizen verder bij een buurman die
aan de weg woonde, werd afgegeven. De moeilijkste situaties ontstonden wanneer het
bedrag niet precies klopte, bijv. als de boer een briefje van honderd miste. De vraag was
dan: had het briefje er wel of niet in gezeten? We gingen dan zo gauw mogelijk naar de
boer toe. Ik heb een keer meegemaakt dat de vrouw erbij betrokken was en het briefje
van honderd uiteindelijk uit de linnenkast vandaan kwam!
Het is ook wel eens niet terecht gekomen. Soms hadden we het geluk dat er nieuw geld
gebruikt was, met opeenvolgende nummers. Het eerste wat je dan deed was naar de
voorgaande en naar de volgende boer in de rit gaan; daar noteerde je de nummers en je
vroeg die mensen of ze het geld even wilden bewaren. Als die nummers dan geen [061]
'misser' toelieten, kon je aantonen dat de middelste boer het complete bedrag had ontvangen.
Het was immers door de boekhouder ingepakt aan de fabriek en door de directeur
gecontroleerd. Ik heb vaak op de 'controle' gezeten.
Als een melkrijder nonchalant het geld aan de bus liet zitten, riskeerde hij zijn job. Als
ik het constateerde was hij melkrijder af. Bij ons hadden ze duidelijk de instructie: als er
niemand was om het geld te ontvangen, ook de buurman niet, dan moest men het geld
mee terugnemen naar de fabriek. Daar was ik niet soepel mee, dat werd tot op de letter
doorgevoerd. De betalingswijze van het melkgeld is veranderd toen men de melkgeldadministratie
aan de GOZ (Zuivelbond Zutphen) overdroeg. Dat mag een beetje een verarming
van de functie van melkrijder geweest zijn, voor de boer had het alleen maar voordelen.
Iedere boer kreeg toen een duidelijke afrekening.
Deksels
De deksels vormen een drama apart bij het verhaal over de bussen. Ze pasten niet altijd.
Vooral toen de kannewasmachines kwamen, zijn de klachten over de niet passende deksels
begonnen. Er bestonden verschillende soorten deksels. Bijvoorbeeld de zgn. zelfklemmende
deksels. Ze hadden een half maantje in de rand van het deksel iets naar buiten
gebogen, zodat men het deksel ietsje kleiner kon houden dan de rand van de bus.
Het nadeel was dat die halve [062] maantjes in de kettingbaan in de kannewasmachine
afbraken en dus niet meer klemden. De hele boel liep dan in de soep. Deksels waren in
de kannewasmachine rotdingen.
▲ Heruitgave zuivelhistorienederland.nl 48 © Coberco P. H. L. Willemsens