De laatste melkbus (tekst) - Zuivelhistorie Nederland

Als directeur moest je natuurlijk altijd een mooi verhaal ophangen bij de boeren waaróm
deksels niet op de bussen pasten. Als hij een deksel van een boer had waarvan hij het
busnummer niet kende, dan kon de melkrijder daarvoor zorgen. Je zag melkrijders de
deksels dan ook wel eens verleggen. Maar als je een minder goede melkrijder had, en hij
werkte met twee lagen bussen, dan stampte hij die deksels erop, omdat hij anders het
schot niet kwijt kon. Het gevolg was dat de boer het deksel niet van de bus af kon krijgen
en dan het karwei verhielp met de hamer of met een andere deksel.
De aluminium bus heeft niet zo'n opgang gemaakt (drie à vier fabrieken in onze provincies),
toch was het de beste bus. Hij roestte niet en ging lang mee. Hij was alleen duur
en hij had nóg een bezwaar: de kannewasmachine moest van een speciale constructie
zijn in verband met het gewicht. Bij de aluminium bus moest je met minder kracht spuiten,
maar met evenveel water. Als je dus het ongeluk had dat je aluminium bussen door
een kannewasmachine liet lopen die voor ijzeren bussen ontworpen was, dan vlogen de
bussen zo bovenop de straal uit de machine, tegen het dak aan! Het was ook wat bezwaarlijk
dat de aluminium bussen vanwege hun geringe gewicht makkelijk van de weg
waaiden. Ze werden bovendien graag door passerende scholieren in de sloot geschopt.
In de vijftiger jaren kostte een gewone bus zo'n f 25 en de aluminium bus f 70.
Mijn pech was dat vanwege het schoonmaken door die kannewasmachines, er geen
melk meer zat tussen de rand van het deksel en de rand van de bus. Dus ging het glijden
heel stroef. Bovendien raakten ze steeds meer roestig, omdat ze langdurig vochtig langs
de weg of op de boerderij bleven staan. Als een deksel moeilijk van de bus ging, werd er
eerst flink gemopperd. Had dat geen resultaat dan werd het ene deksel er met het andere
deksel afgeslagen. Dan kwam het deksel in nog beroerdere toestand. Je kon ze er vrijwel
niet meer afkrijgen. Er zijn zelfs machines op de markt geweest waarmee je de deksels
kon uitdeuken. Ik ben op een paar fabrieken geweest waar ze zo'n ding hadden. Eens in
de zoveel tijd stonden er een paar man op de melkontvangst om de rottige bussen en
deksels eruit te pikken en ze ter plekke weer glad te draaien. Ja, die deksels hebben ons
ook veel malheurbezorgd. In de fabriek liepen die boven door de kannewasmachine
heen. Soms gebeurde het dat het verkeerde deksel op de bus kwam. Dan liep het hele
systeem in de fout, tenzij er een heel attente vent aan het eind van die machine stond die
de deksels allemaal even omlegde.
In Hardenberg hadden wij zowel de bussen als de deksels genummerd. Maar als de boer
het niet goed uitkwam verwisselde hij er wel eens een, dan had je bijv. busnummer 6 bij
deksel nummer 10. Dat ging pas echt een probleem worden toen de automatische bussenspoelmachines
kwamen. Op de meeste fabrieken was men er huiverig voor om de
boeren te gauw te dwingen de bussen te vernieuwen. Het nadeel van die zuinigheid was
dat je er even te lang mee doorging en de combinatie bus-deksel één grote puinhoop
werd.
Bij nieuwe bussen paste het deksel precies. Maar in de bussenwasmachine [063] kregen
ze zoveel op hun donder, dat ze allemaal verschillend werden. Als een bus even een tik
kreeg, paste alleen het eigen deksel er maar op. Als alles nieuw is, zijn ze nog uitwisselbaar.
Later niet meer. Het beschadigen vond vooral plaats bij het afhalen van de deksels.
▲ Heruitgave zuivelhistorienederland.nl 49 © Coberco P. H. L. Willemsens