De laatste melkbus (tekst) - Zuivelhistorie Nederland

val te zijn.
In de landbouw gaan veranderingen meestal geleidelijk aan, maar dit is beslist vlugger
[077] gegaan dan ik gedacht had. Het is waarschijnlijk bij Coberco ook bevorderd door
de gunstige kleine-tankmelkregeling, zonder dat dit de grote boeren geld kostte. Die
overgang van bussen naar tankmelken is fundamenteel geweest. Vooral in Gelderland/
Overijssel, omdat er een massa boeren gedwongen waren te stoppen met hun 'liefhebberij',
waaruit ze ook nog een klein stukje inkomen haalden. Ik heb er nooit licht over gedacht.
Het was bij Coberco wel zo dat, ieder die dat werkelijk wilde, kon blijven melken. Ik
herinner me twee gevallen van boeren die elk vier koeien molken, en die op vrijwillige
basis tankmelker zijn geworden. Toen was men nog niet aan sanering van het gebied
toe. De oorzaken van de ondergang van de bus was de bedrijfsvergroting. Dus het aantal
melkkoeien per boerderij. Dat dwong tot rationeler werken en minder rompslomp. Tegelijkertijd
kwamen er de technische mogelijkheden om melk voor een redelijke prijs op
de boerderij te kunnen koelen. Waarbij men natuurlijk niet moet vergeten dat Amerika
en Zweden Nederland jaren vooruit waren. Wij hebben van die ervaring daar dankbaar
gebruik gemaakt.
Op vergaderingen was er meer dan alleen zakelijke tegenstand tegen die overgang. Zakelijke
weerstand is een keer te beredeneren. Wanneer iemand zei: ik wil graag die twee
koeien blijven melken, en je antwoordde hem dat kan, maar dan krijg je wat minder
voor de melk, dan is het niet zo moeilijk. Maar als een boer zei: ik wil per se bussenmelker
blijven, dan kon dat slechts tijdelijk en men moest op 't laatst tevens extra ophaalkosten
betalen (1 cent per liter).
Als hij dat weigerde, dan zat je op een punt waarbij het onderwerp van de kant van de
boer zuiver gevoelsmatig benaderd werd. Daar kon je niks aan doen. De meeste mensen
zijn wel voor verandering als het hen materieel of anderszins voordeel oplevert. Als iemand
dat niet ziet, is hij geneigd nee te zeggen tegen alles wat nieuw is. De boer voelt
dat soms als een dwang. Ik heb destijds gezegd: 'de leden zijn gekomen met het verzoek
om over te gaan tot tankmelken, hetgeen in een goede coöperatie mogelijk moet zijn.
Dan zal dat gebeuren, maar dan gaan er wel dingen veranderen'!
In de zeventiger jaren kwam ook de vraag of een grotere boer voor zijn melk niet méér
moest hebben dan een kleine boer. Omdat in het verleden die verschillen zo klein waren,
is dat nooit aan de orde gekomen. In onze tijd wél, zie de toerekening van de vaste kosten,
dat was natuurlijk ook billijk. Dat toerekenen (profijtbeginsel) was niet nodig zolang
de melkvervoerskosten en de melkontvangkosten per boer niet zo bar veel uiteenliepen.
In feite dus het verschil tussen tank- en bussenmelk. De gemiddelde grote boer is
dan wel geneigd om dit op z'n beloop te laten.
Dat de verschillen zo groot zijn geworden, is niet de schuld van de bussenboeren. Daar
kan in het algemeen de vereniging als zodanig niks aan doen, het waren een aantal leden,
die het op gang brachten. Op een gegeven moment - pakweg 1973 - kwam het mo-
▲ Heruitgave zuivelhistorienederland.nl 60 © Coberco P. H. L. Willemsens