Jaarboek Thomas Instituut 1995 - Thomas Instituut te Utrecht

DESCRlPTIVISME VOORBU? 121
kwalificaties voor delen van de godsleer en kent ook niet de indeling
in afzonderlijke traktaten. Integendeel, de gedeelten waarin hij spreekt
over de kennis Gods en de wil Gods zijn voorbereidingen op de
gedeelten waarin hij spreekt over Zoon en Geest. De neo-scholastieke
handboeken die ik op dit punt bekeken heb verschillen ook op een
lager niveau van Thomas: Thomas kent de kwalificatie attributa Dei
niet echt. Hij gebruikt wel het werkwoord attribuere, maar dat
gebruikt hij dan in verband met God in een heel brede zin, ook om
bijv. verschillend taalgebruik met betrekking tot God, zoals analoog
gebruik en metaforisch gebruik, in kaart te brengen. Ook de volgorde
waarin de thema's behandeld worden verschilt en aan de hele discussie
van de eigenschappen Gods gaat dikwijls een discussie over kennis
vooraf. Daarmee komen we aan het tweede onderscheid: het
onderscheid tussen natuurlijke godskennis en bovennatuurlijke
godskennis. Dat wat onder de Deo uno valt is het terrein van de
natuurlijke godskennis, is dus ook het terrein van de filosofie, dat wat
onder de Deo trino valt is het terrein van de bovennatuurlijke
godskennis, is dus het terrein van de eigenlijke theologie. Dit
onderscheid en de prominente plaats van de discussie over de
godskennis weerspiegelen de historische omstandigheden, de
ontwikkelingen op het gebied van kerk en maatschappij en de
ontwikkelingen op het gebied van het denken. Maar dit onderscheid is
bij Thomas niet zo te vinden. En, wanneer Thomas in de Summa over
de godskennis komt te spreken dan doet hij dat in nauw verband met
ons spreken over God en nadat hij eerst in een serie quaestiones het
quomodo non sit, het hoe-niet zijn van God onderzocht heeft. De
discussie over de godskennis heeft dus een andere plaats en een andere
functie.
Die latere ontwikkeling, het onderscheid de Deo uno - de Deo
trino, gekoppeld aan dat andere onderscheid natuurlijke godskennis -
bovennatuurlijke godskennis, wordt op het ogenblik in de theologie
betreurd en de hernieuwde aandacht binnen de Rooms-Katholieke
theologie voor de triniteitstheologie kan dan ook gezien worden als een
poging om die theïstische benadering in de godsleer te overwinnen en
te komen tot een echt trinitair verstaan van God; Vader, Zoon en
Geest.
Het is op basis van deze overwegingen en ontwikkelingen dat
ik grote overeenkomsten zie tussen de opstellen in de bundel en die