Jaarboek Thomas Instituut 1995 - Thomas Instituut te Utrecht

158 E.LUUTEN
de genoegdoening (satisfactio) en vraagt zich in dat verband af wie de
begunstigden zijn van de genoegdoening. De grootste begunstigde is
volgens hem de zondaar zelf: alle straffen zijn immers medicinaal, in
de zin dat ze de onthechting bevorderen van veranderlijke goederen,
ten gunste van een gericht zijn op het onveranderlijke goed, namelijk
God. De eeuwige strafwaardigheid (reatus poenae aeternae) wordt
weggenomen door de zondenvergeving, de tijdelijke strafwaardigheid
(reatus poenae temporalis) deels door de zondenvergeving, namelijk in
de mate waarin met de wilook de andere zielsvermogens op God
geordend worden, deels door de genoegdoening, en na de dood door
het vagevuur. Het lijkt er op dat een mens door enkel met zijn wil op
God gericht te staan, nog niet waardig is om God zonder meer van
aangezicht tot aangezicht te schouwen. Daarvoor zijn zijn overige
zielsvermogens nog teveel in wanorde, want gehecht aan veranderlijke
goederen. Deze gehechtheid van de zielsvermogens aan het andere dan
onveranderlijke goed, is de verzwakking van het natuurlijke goed,
waarover Thomas hier spreekt. De geestelijke genezing omvat dus
meer dan de vergeving van schuld alleen, waardoor de genaderelatie
tussen mens en God wordt hersteld (m.i. het best omschreven als
"heroriëntatie van de wil op God"). Zij omvat ook het verdere herstel
van de ziel, namelijk de ordening van de overige zielsvermogens op
God. De driedeling hier door Thomas ter sprake gebracht lijkt vooruit
te grijpen op de partes integrales van het boetesacrament: contritio,
confessio en satisfactio. Wissink merkt op dat de drie gezamenlijk in
Thomas' latere werken (in het bijzonder zijn Summa Theologiae) de
materia (het bepaalbare) van het boetesacrament vormen, terwijl de
absolutie (kwijtschelding, absolutio) de forma (het bepalende) vormt
van het sacrament. Het sacramentele teken wordt volgens Thomas in
beide, in dat wat de boeteling aandraagt aan innerlijke boete en
uiterlijke handelingen, en in dat wat de kerkelijke bedienaar van het
sacrament aandraagt, gezamenlijk gevonden, en niet in de absolutie
alleen of in de uiterlijke handelingen van de boeteling (i.h.b. de
werken van genoegdoening) alleen. Leget en Vosman merken op dat
de drieslag contritio cordis, confessio oris en satisfactio operis in het
boetesacrament een parallel heeft in de drieslag die ook te vinden is in
de zonde, namelijk de eerste interne aandrift, vervolgens de articulatie