Jaarboek Thomas Instituut 1995 - Thomas Instituut te Utrecht

146 M. BUUSEN
gelukzaligheid zullen volgens Thomas geloof en hoop daarom ook
overbodig zijn.
Geen enkele ware deugd, dat wil zeggen een die tot het
ultieme doel voert, bestaat zonder caritas. Zij is als het ware de forma
van de andere deugden, verworven of in de mens uitgestort. De
caritas is een deugd van de wil, niet van het intellect. Zij is de deugd
die in staat stelt om God lief te hebben zoals Hij is. Ook volbrengt zij
de essentie van de nieuwe wet: de gehele menselijke persoon, niet
slechts in zijn handelingen maar ook in zijn verlangens en motieven,
wordt ordelijk op God gericht.
De vraag is nu hoe iets dat niet gekend kan worden, namelijk
Gods wezen, toch als richtlijn kan dienen. Volgens Thomas van
Aquino heeft de genade ook implicaties voor de oordelen van de
natuurlijke rede. In de mens uitgestorte deugden voltooien namelijk de
heroriëntatie op het ultieme goede, hetgeen een veranderde houding
ten aanzien van eindige goede dingen tot gevolg heeft. Zij die van God
houden, aldus Thomas, ontwikkelen een discipline die hen afkerig doet
zijn van aardse geneugten. Hall concludeert dat in de mens uitgestorte
deugden het beste begrepen kunnen worden als een middel om
verstoringen in de gerichtheid van de menselijke ziel op God uit te
bannen.
In het laatste hoofdstuk van Narrative and the Natural Law
oppert de schrijfster dat Thomas' begrip van tijdelijkheid en zijn
model van praktisch redeneren te rijmen zijn met de opvatting dat een
narratieve verklaring voorziet in de meest accurate wijze van
weergeven en begrijpelijk maken van menselijk handelen en menselijke
geschiedenis.
In Thomas' optiek is tijd is niet een of ander hulpmiddel van
een beperkt verstand om orde in chaos aan te brengen. Eindigheid is
werkelijk, zoals ook eindige schepselen dat zijn. Werkelijk is daarom
ook de menselijke ervaring van tijd; zij is verweven met de veranderlijkheid
in de mens zelf en in de wereld rondom hem. Hall meent nu
dat de natuurwet een narratieve natuur heeft. Als kennis van de
menselijke natuur en van datgene wat leidt tot vervolmaking van de
menselijke natuur wordt de lex naturae volgens de schrijfster
progressief in de tijd ontdekt vanuit de confrontatie met het
ervaringsmateriaal. Weliswaar zijn het individuen die eraan
deelnemen, maar het redeneerproces zelf krijgt een geschiedenis