Jaarboek Thomas Instituut 1995 - Thomas Instituut te Utrecht

128
P.VALKENBERG
door NWO van de onderzoeks-aanvraag bij Prof. Dr K.-W. Merks in
Tilburg, waarvan het voorliggende boek het resultaat is.
Aan het begin van deze bespreking schreef ik al dat het boek het
geheim van zijn titel pas aan het einde verraadt. Ik zal deze opbouw
respecteren, en ook in deze bespreking geleidelijk toewerken naar de
onthulling van het verband dat er bestaat tussen Gods voorbestemming
en menselijk handelen, volgens Thomas van Aquino althans, in de
interpretatie van Jonckheere. Ik zal daarbij niet strikt onderscheiden
tussen weergave en kanttekeningen mijnerzijds. Wel zal ik besluiten
met het memoreren van twee vragen die bij het proefschrift gesteld
kunnen worden, en die bij de verdediging ervan in de Maranathakerk
in Tilburg ook daadwerkelijk gesteld zijn.
De opbouw van het boek van Jonckheere is als volgt: in het
eerste hoofdstuk wordt een bestandsopname gemaakt van de secundaire
literatuur over Gods predestinatie bij Thomas van Aquino. Het tweede
en meest omvangrijke hoofdstuk bevat vervolgens een analyse van de
predestinatieteksten van Thomas binnen hun context. Het derde
hoofdstuk lijkt mij de kern te zijn van het boek; hierin wordt
gesproken over de fundamentele opties en ontwikkelingen in de
geanalyseerde teksten. In het vierde hoofdstuk, tenslotte, wordt een
verband gezocht tussen Gods voorbestemming en het terrein van de
ethiek. Het geheel wordt omkaderd door een inleiding en een epiloog
over de betekenis van Thomas van Aquino voor de godsleer aan het
einde van de twintigste eeuw, en afgesloten door middel van een
bibliografie, een lijst van afkortingen en een summary.
Het eerste hoofdstuk geeft een overzicht van hetgeen eerder in de
twintigste eeuw geschreven is over predestinatie bij Thomas van
Aquino. De oogst beperkt zich tot een achttal teksten, waarvan de
twee eerste in het Nederlands gesteld zijn: een studie van de
dominicaan C. Friethoff uit 1925, en een monografie van de
gereformeerde A. Polman uit 1936. In beide werken worden
verbindingen gelegd met de predestinatieleer van Calvijn. Onder de
auteurs van de overige studies zijn beroemdheden in diverse
theologische tradities, zoals R. Garrigou-Lagrange (1936), K. Barth
(1942) en W. Pannenberg (1954). Maar de meeste invloed op de
studie van Jonckheere heeft de auteur uitgeoefend die als laatste