Jaarboek Thomas Instituut 1995 - Thomas Instituut te Utrecht

NARRATIVE AND THE NATURAL LAW
binnen het bestaan van gemeenschappen. Wij leren de natuurwet niet
door deductie, maar door overdenking van de verlangens, keuzen,
dwalingen en successen van onszelf en onze voorgangers.
De schrijfster merkt op dat de mens de natuurwet niet leert
kennen in een proces van deductie, maar door overdenking van de
verlangens, keuzen en fouten van zijn voorgangers en van zichzelf.
Dit proces is niet ongeleid en begint evenmin vanuit het niets. De
fundamentele gerichtheid van de menselijke natuur is immers gids en
autoriteit. Hall benadrukt dat het onaangename gevolg van een
handeling volgens Thomas van Aquino niet voldoende is om te kunnen
coneluderen dat een handeling een kwaad is. Om een nadelig gevolg
als een straf te kunnen begrijpen moet immers eerst ingezien worden
dat de handeling vervolmaking in de weg staat. Pas dan kan waarlijk
van ontdekking gesproken worden.
Zoals gezegd is Nussbaum de overtuiging toegedaan dat het
deductivisme een verwording is van het praktische redeneren. De
structuur van de wereld staat volgens Nussbaum borg voor tragisch
conflict, en rijpheid in ethisch opzicht bestaat in ieder geval uit het
aanvaarden van niet uit te bannen morele conflicten. De gedachte dat
men in deze wereld niet anders kan doen dan kwaad is Thomas van
Aquino daarentegen vreemd. De wereld is volgens een denker als
Thomas goed geschapen, zo stelt Hall. Niet de wereld maar strijdige
menselijke verlangens en voorkeuren zijn de aanleiding van moreel
conflict. Eigen aan het bezonnen individu, iemand kortom die de
voorschriften van de lex naturalis ontdekt en ernaar leeft, is dat hij of
zij eindige goede dingen waardeert volgens een hiërarchische schaal
volgens welke deze goede dingen ondergeschikt zijn aan God.
Halls Narrative and the Natural Law heeft grote verdiensten
maar ook grote tekortkomingen. Om met de laatste te beginnen. Haar
behandeling van Thomas' wetsbegrip is beslist onvoldoende. De
roemruchte definitie van de wet in ST I-II, q. 90, a. 4, c (quaedam
rationis ordinatio ad bonum commune, et ab eo qui curam communitatis
habet, promulgata) is met behulp van de aristotelische
oorzakenleer geconstrueerd. Daarenboven wordt deze definitie door
Thomas analogisch gebruikt: haar termen veranderen van betekenis
met de toepassing. Zo is 'degene die de zorg voor de gemeenschap
heeft', de werkoorzaak van wetten in eigenlijke zin, in het geval van
een menselijke wet iemand anders dan in het geval van een goddelijke
147