Jaarboek Thomas Instituut 1995 - Thomas Instituut te Utrecht

44 F. HAARSMA
maar niet in de moderne zin van het woord. Ligt bij de hogere
beroepsopleiding vandaag de dag, naast de overdracht van de
noodzakelijke theoretische kennis, evenzeer de nadruk op het aanleren
van vaardigheden en attitudes, op de groot-seminaries werd daar
weinig aandacht aan besteed: een enkele oefenpreek en wat
elementaire noties over katechese; daarmee werden de jonge priesters
het veld in gestuurd. De rest zouden ze al doende in de praktijk wel
leren. Een belangrijke uitzondering was de vorming op het terrein van
de liturgie en de gregoriaanse kerkzang. Het hele seminarieleven met
de dagelijkse mis, de zondagse vespers en completen, de wekelijkse
biecht, de regelmatige recollecties en de periodieke retraites, dat alles
vormde een spiritueel klimaat waarbinnen het theologisch onderwijs
zijn plaats had. Zo ontstond er een wisselwerking tussen dogmatiek en
priesterlijke spiritualiteit. De eerste werd daardoor behoed voor een
bleke abstractheid, de tweede voor sentimentele aberraties. Dit leidde
tot een spiritualiteit die bestand was tegen een relativerende humor,
die kenmerkend was voor de nuchtere vroomheid van de Utrechtse
clergé.
Inderdaad, de handboeken waren ook in de eerste helft van de
jaren vijftig, de jaren dat De Grijs er zijn theologische opleiding
genoot (1952-1956), nog in gebruik. Maar Winkeler wijst er terecht
op dat de docenten meestentijds de teksten van het handboek
becommentarieerden, soms corrigeerden, lacunes aanvulden en nieuwe
inzichten toevoegden. Het gevolg was, dat - naar het getuigenis van
oud-studenten - het belangrijkste vaak niet in de tekst van het
handboek, maar in de aanvullende notities of zelfs in uitvoerige eigen
dictaten te vinden was. Daarin waren, zeker na de Tweede
Wereldoorlog, velerlei inzichten van nieuwe theologische stromingen
en auteurs verwerkt." Voor Rijsenburg geldt, evenals voor de meeste
theologische opleidingen in die jaren, dat het een beroepsopleiding
was, maar dan toch een beroepsopleiding van hoog niveau.
De dogmatiek werd op Rijsenburg sinds 1935 gedoceerd door
Herman (H.l.H.M.) Fortmann (1904-1968), de oudere broer van de
later meer bekend geworden godsdienst- en cultuurpsycholoog Han
Fortmann. Hij maakte deel uit van een nieuwe generatie professoren,
Ibidem, pp. 35-36.