Jaarboek Thomas Instituut 1995 - Thomas Instituut te Utrecht

138 P. VALKENBERG
voegt Jonckheere hieraan nog het volgende toe: "Deze gedachte maakt
het gelijk uit van interpretaties waarin het ethisch denken uit de prima
secundae als 'autonoom' wordt beschreven"!'.
Derde stelling: Gods predestinatie kan worden omschreven als
het goddelijke 'vrij-geleide voor goed leven en handelen'. Gods
predestinatie stuwt het menselijk handelen, in de grondstructuren van
het mens-zijn zelf, in de richting van wat ethisch verantwoord is; de
wijze waarop deze leiding gestalte krijgt, is die van de menselijke vrije
wil waarin Gods predestinatie aanwezig is op de wijze van een
vrijgeleide. Ziehier, op de laatste bladzijde van het vierde deel, de
onthulling van de titel: Gods predestinatie maakt mensen een vrije
doortocht mogelijk, waarin de mens niet alleen niet gedwongen wordt
en zelfstandig blijft, maar ook behoed wordt voor kwaad of
vijandigheid 14.
Precies dit laatste element vormt een van de twee belangrijke
bezwaren die tegen het proefschrift van Jonckheere kunnen worden
gelijksoortige elementen tot stand komt. Mijns inziens zou het woord
"draagvlak", dat op dezelfde bladzijde gebruikt wordt, beide misverstanden
minder gemakkelijk kunnen laten opkomen.
13 Ibid., p. 334. Met verwijzing naar F. Böckle, A. Auer, B. Bujo,
maar vooral natuurlijk naar K.-W. Merks, Theologische Grundlegung der
sittlichen Autonomie: Strukturmomente eines 'autonomen' Normbegründungsverständnisses
im lex-Traktat der Summa theologiae des Thomas von Aquin,
Düsseldorf, 1978. In een uitgebreide voetnoot voegt zij toe, hoe hier het
begrip 'autonoom' moet worden verstaan: de 'autonome' grondstructuur van
het ethische verwijst vanuit haar eigen interne dynamiek naar God als haar
laatste fundament (cf. p. 281). Wijselijk gaat Jonckheere hier een bespreking
van de omstredenheid die dit begrip 'autonornie' o.a. door de encycliek
Veritatis Splendor (1993) gekregen heeft, uit de weg.
14 Ook in dit geval verantwoordt Jonckheere zich met een beroep op
Van Dale (p. 337). Het aspekt van 'behoeden voor vijandigheid' dat zij als
een vondst beschouwt, leidt bij mij echter weer tot een probleem. In alle
voorbeelden blijkt dat een vrijgeleide functioneert op vijandig gebied. Met
andere woorden: de beeldspraak suggereert toch dat het aardse leven onder de
feitelijke macht staat van het kwade, een macht die God aan het kwade heeft
toegestaan. Daarmee keert de problematiek van Gods 'toelaten' van het kwaad
weer terug.