Jaarboek Thomas Instituut 1995 - Thomas Instituut te Utrecht

SCHULD EN VERGEVING 159
van het plan, en ten slotte de voltooiing in een externe daad."
Volgens Leget en Vosman wordt in deze spiegeling van destructieve
en constructieve handelingen iets zichtbaar van Thomas' aandacht voor
het eigen praktische karakter van menselijk handelen: alleen door en in
nieuwe handelingen wordt afgerekend met vroegere zonden.
4. "Primum igitur quod in poenitentia etc.. "
Het eerste dat in het boetesacrament vereist is, is de ordening van de
geest (ordinatio mentis), namelijk de toekeer naar God en afkeer van
de zonde. Dit laatste impliceert het betreuren van de begane zonde, en
het voornemen geen zonden meer te begaan. Thomas noemt dit het
wezen van het berouw (contritio)_22Volgens Wissink ligt bij Thomas
de nadruk op de contritio: daarmee is de vergeving van schuld
verbonden. Hierbij moet bedacht worden dat contritio het voornemen
insluit om de zonden te biechten tegenover een priester, en om
genoegdoening te geven. Voor deze herordening van de geest is
genade, want liefde (caritas) nodig. Contritio is dus herordening van
de geest door de liefde van God. Door de contritio wordt de
belediging van God weggenomen en wordt iemand van de eeuwige
strafwaardigheid bevrijd. Die eeuwige straf is het gescheiden zijn van
God, met wie een mens door genade en liefde wordt verbonden. De
herordening van de geest vindt plaats van binnen uit door de vrije
wilsbeschikking met de hulp van de goddelijke genade." Die
goddelijke genade is als een medicijn, dat aan ons gegeven wordt door
de arts van onze ziel, Jezus Christus. Daarom moet een mens met zijn
geest niet alleen God, maar ook de middelaar tussen God en mens,
Jezus Christus aanhangen. Want de verdienste van Christus, die voor
de menselijke soort heeft geleden, bewerkt de uitboeting (expiatio) van
alle zonden. Niet iedereen verkrijgt het volmaakte effect van de
vergeving, maar alleen in de mate waarin iemand is verbonden met
21 C.J.W. Leget, F.J.H. Vosman, "Het kennen en benoemen van
kwaad en het delgen van schuld; De samenhang van boetesakrament en
moraal bij Thomas van Aquino, geproblematiseerd aan de hand van de
kultuurkritiek van Charles Taylor".
22 ScG IV, c.72, n.4.
23 Idem, n.5.