Uitvoeringsmap Bestuurlijke Aanpak Vastgoed - RIEC's

sector. Uit het onderzoek blijkt wel dat malafide activiteiten in de speculatie en exploitatie met
elkaar samenhangen.
Signalen over vastgoedfraude kunnen komen van juridische en financiële dienstverleners,
zoals notarissen, makelaars en banken. Daarnaast kunnen signalen ook komen vanuit het
Kadaster, de Kamer van Koophandel, Openbaar Ministerie (OM), Belastingdienst,
woningcorporaties, gemeenten en de Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC's).
Door de geringe transparantie is de vastgoedmarkt aantrekkelijk voor misbruik, in de brede
zin van het woord. De vastgoedmarkt wordt daarom structureel bedreigd door fraude,
witwassen en georganiseerde misdaad. Minstens zo belangrijk is dat het geld dat daarmee
wordt verdiend, via investeringen in vastgoed, de samenleving op de lange termijn
corrumpeert en het zo belangrijke vertrouwen in economische instituties schaadt. Zo is uit de
analyse van strafdossiers gebleken dat corrupte gemeenteambtenaren in meer of mindere
mate betrokken waren bij de criminele activiteiten. De vastgoedsector is door zijn omvang
een sector die alle facetten van het economische leven (letterlijk) in zich draagt.
2.5 | Omvang van de fraude
Tot op heden zijn geen harde gegevens voorhanden over de omvang van het misbruik. Een
relatief bescheiden misbruik heeft door de omvang van de sector al een forse betekenis. De
totale sector kent een vermogen van meer dan € 1.000 miljard en ongeveer 8 miljoen panden
met een totale hypotheek van +/- € 500 miljard. Daarnaast worden er 300.000 transacties per
jaar gesloten.
De Utrechtse hoogleraar mw. Unger tot is wel tot de conclusie gekomen dat in de
vastgoedsector jaarlijks ongeveer € 6 miljard wordt witgewassen. Ook deze uitkomst is een
(wetenschappelijk verantwoord) vermoeden. Medio maart 2011 kwam mw. Unger met een
vervolgonderzoek. Haar conclusie: witwassen is systematisch op te sporen.
2.6 | Risico’s van invloed misdaad op vastgoed
Tijdens een analyse in de rapportage van het WODC Vastgoed & Fout blijkt dat uit de twaalf
(grotere) strafdossiers sprake was van leefbaarheidproblemen en verpaupering van
woonpanden. Leefbaarheidproblemen vormden aanleiding voor onderzoek, waarna later
bleek dat financieel-economische criminaliteit ten grondslag te liggen aan de problemen.
Tijdens de analyse van het WODC is gebleken dat vrijwel alle hoofdverdachten uit de
strafzaken opereerde vanuit een legale, wettige positie: een meerderheid werkt in de
vastgoedsector als handelaar in onroerend goed. Tevens was een deel van de
hoofdverdachten werkzaam in de financieel-administratieve sector, als adviseur of
tussenpersoon. Dus personen die als wettige marktpartijen in de ‘bovenwereld’ werkzaam
waren. De legale wettige beroepspositie in het bedrijfsleven vormt de basis van waaruit
illegale activiteiten worden ontplooid. Belangrijk is te beseffen dat de illegale activiteiten geen
incidenteel karakter hebben, maar systematisch en routinematig worden toegepast!
Bovenstaand fenomeen is lastig inzichtelijk te maken. Dat komt omdat er geen eenvoudige
scheiding te maken is tussen de criminele onderwereld en de nette bovenwereld. Dit beeld
wordt bevestigd in de rapportage van de parlementaire werkgroep verwevenheid
onderwereld/bovenwereld. Het onderscheid tussen criminele en legale betrokkenheid in de
vastgoedmarkt is subtiel, kent meerdere schakeringen en vormen van wisselwerking.
Wel blijkt uit onderzoek dat het raakvlak van de onder- en bovenwereld ligt bij de juridische en
financiële dienstverleners. Om de vastgoedtransacties te kunnen uitvoeren, hebben
criminelen de hulp van financiële ondernemingen, makelaars, taxateurs, notarissen,
belastingadviseurs, trustkantoren, advocaten en accountants nodig.
Uit strafzaken is gebleken dat personen uit de vastgoedsector (zoals tussenpersonen,
verhuurders) in contact komen met mensen uit de onderwereld die baat hebben bij situaties
als illegale verhuur, deze bieden anonieme verblijfsplaatsen/bedrijfsruimten voor criminelen.
Hieruit worden weer inkomsten gegenereerd.
Daarnaast worden woningen gebruikt om hun criminele activiteiten uit te voeren, bijvoorbeeld
door criminele exploitatie van panden voor mensenhandel, opslag van wapens en
wietplantages of het opdrijven van de prijzen bij de (snelle) verkoop van de vastgoedobjecten.
10
10