Doorlichting partijstuctuur ChristenUnie.pdf - AA Planadvies

4.5.3. De structuur van de ChristenUnie
Voorzichtig begint zich een behoefte aan vernieuwing van de structuur af te tekenen. 43
Slechts een derde van de geënquêteerden geeft aan de huidige structuur nog als toekomstvast
te beschouwen. 44 De oorzaak zou kunnen liggen in het feit dat er bij het ontstaan van de partij
niet gekozen is voor een geheel nieuwe structuur, maar voor het zoveel mogelijk behouden
van de structuren van de oude partijen, die immers erg op elkaar leken. Statutair bestaat de
Uniestructuur daardoor uit autonome kiesverenigingen die met elkaar samenwerken. Bij GPV
en RPF werd deze samenwerking vroeger een verbond of een federatie genoemd.
Deze lokale autonomie wordt door de geënquêteerden als zeer waardevol ervaren 45 , maar is
in feite veel beperkter dan bij de meeste andere partijen waar met afdelingen wordt gewerkt.
Een lokale kiesvereniging is formeel wel autonoom, maar kan eigenlijk niet kiezen om af te
wijken van de structuur en grondslag. In de partijstatuten is namelijk opgenomen dat een
kiesvereniging in dat geval afstand moet doen van de naam ChristenUnie. En daarmee heeft
een kiesvereniging precies dezelfde autonomie als een afdeling bij de meeste andere partijen.
Doordat elke vereniging zijn eigen statuten en inschrijving bij de Kamer van Koophandel
moet hebben, vergt een kleine aanpassing van die statuten een enorme operatie. Eerst moet er
een besluit door het Uniecongres worden genomen, daarna moeten alle verenigingen die
wijziging in een ledenvergadering verplicht doorvoeren (hoezo lokale autonomie?) en laten
vastleggen bij de notaris. Kiesverenigingen die het niet met een door het congres vastgestelde
wijziging eens zijn, of “vergeten” hiermee dit bij hun notaris te laten vastleggen, kunnen
daardoor formeel geen onderdeel van de ChristenUnie meer uitmaken. Dit probleem wordt
door de geënquêteerden breed onderkend 46 . Vanwege de vraagstelling is niet helemaal
duidelijk of de bezwaren zich alleen richten tegen de starheid van het systeem of ook tegen de
kosten van de wijzigingen. x
De versnippering van de ChristenUnie-structuur uit zich in een veelheid aan documenten, er
zijn maar liefst 5 statuten, 14 reglementen, 1 protocol en 1 gedragscode. De meeste andere
partijen regelen hetzelfde met twee of drie documenten. Voorwaarde hiervoor is wel dat de
partij bestaat uit één vereniging. Qua omvang van de teksten valt het mee en behoort de
ChristenUnie tot de middengroep. Uit de partijvergelijking komt dat enkele andere partijen,
zoals GroenLinks, kiezen voor meer sobere statuten. Hierin worden doel en grondslag
vastgelegd en is de structuur verder zo min mogelijk is uitgewerkt. De uitwerking vindt dan
plaats in een huishoudelijk reglement, wat met een eenvoudige procedure kan worden
aangepast. Hier komt de notaris niet aan te pas.
4.5.4. Vertegenwoordigende of directe democratie?
Een ander vraagstuk binnen de partijstructuur is die van de wijze waarop leden hun invloed
kunnen uitoefenen. Daarbij worden verschillende systemen onderscheiden.
ChristenUnie, SP en PvdA werken met vertegenwoordigende democratie. Dit is een getrapt
systeem: de leden kiezen een bestuur, het bestuur kiest een vertegenwoordiger (afgevaardigde
naar congres of provinciale Unie), de vertegenwoordigers kiezen weer een bestuur, enz. Dit
systeem is een afgeleide van het getrapte kiesstelsel uit 1848 en werkt op zich goed als alle
43 Enquête vraag 30, reacties in antwoorden nrs. 5, 11, 30, 36, 57, 59, 61, 64, 66, 71, 74, 76, 78, 80 (zie hiervoor
bijlage 13)
44 Enquête vraag 24 (zie bijlage 13)
45 Enquête vraag 19 (zie bijlage 13)
46 Enquête vraag 21 (zie bijlage 13)
De partijstructuur van de ChristenUnie in het perspectief van de toekomst.
Gert Schouwstra Pagina 44 8 september 2009