DE VERNIEUWING VAN DE STADSVERNIEUWING

VAN STADSSANERING NAAR ‘BOUWEN VOOR DE BUURT’
STADSVERNIEUWING IN DE JAREN ZEVENTIG
“Geen enkel decennium is zo getekend door conflicten en tegenstellingen als de
jaren zeventig en geen enkele andere periode in de Nederlandse (architectuur-­‐)
geschiedenis roept zoveel emotie, weerstand en weerzin op – al typeert een
minderheid dit tijdvak als buitengewoon bevrijdend. […] Hoewel het huidige
Nederland definitief vorm kreeg in deze periode, vormen de jaren zeventig
niettemin een gat in ons nationaal geheugen – en dat geldt in het bijzonder
voor architectuur en stedenbouw.”
Martien de Vletter 8
Het is 1968. Terwijl in Vietnam de Koude Oorlog wordt uitgevochten, in Parijs studenten
massaal en gewelddadig in opstand komen tegen de overheid en de The Beatles zingen over
Revolution, wordt in Nederland de laatste hand gelegd de Wederopbouw. De Woningnood, in
1948 uitgeroepen tot Volksvijand nummer één, was bijna ten einde. 9 In twintig jaar tijd waren
buiten de oude stadscentra complete nieuwe woonwijken de grond uit gestampt. Volgens de
destijds algemeen geaccepteerde modernistische inzichten van ‘licht, lucht en ruimte’ zijn
sinds de jaren vijftig tienduizenden nieuwe woningen verrezen. Jonge gezinnen die jarenlang
op zolder bij ouders of hospita’s hadden ingewoond kregen eindelijk hun eigen flat. 10
Rond diezelfde tijd begon zich een nieuw probleem af te tekenen. Terwijl de
grootschalige woningproductie in de buitenwijken in volle gang was, waren de oude
binnensteden verwaarloosd. Vele woningen in de binnenstad bleken in zeer slechte staat te
verkeren; duizenden mensen woonden in krotten. De binnenstad was aan het verpauperen,
want wie het geld had vertrok naar een mooie, ‘luxe’ flat of eengezinswoning aan de rand van
de stad.
Als reactie op deze leegloop en de verdere verkrotting en verpaupering van de
vooroorlogse wijken bracht het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in
1968 de nota De toekomst van het oude woningbestand uit, waarin minister Schut zijn zorgen
uitsprak over de verslechtering van de vooroorlogse woningvoorraad. Volgens de nota telde
het land op dat moment 1,9 miljoen vooroorlogse woningen, waarvan er 321.500 rijp waren
voor de sloop en 250.000 slecht verbeterbaar. Aan deze schrijnende situatie moest wat
worden gedaan. Er werden drie mogelijke strategieën voorgesteld: afbraak en vervanging,
verbetering en tijdelijke verbetering. 11 Met deze nota werd er voor het eerst van rijkswege
nagedacht over de vernieuwing van het bestaande woningbestand.
Het jaar 1968 is daarom niet alleen een mijlpaal in de geschiedenis omdat met de
Parijse jongerenprotesten in heel West-­‐Europa een democratiseringsgolf werd gestart, maar
ook omdat in dat jaar het startschot werd gegeven voor de Nederlandse stadsvernieuwing. Het
betekende een radicale wending in het denken over de stad, het volkshuisvestingsbeleid, de
stedenbouw en de architectuur.
Krotopruiming en cityvorming
Grofweg beslaat de stadsvernieuwing de periode van 1970 tot 1985. In deze periode werden
vrijwel alle Nederlandse binnensteden en negentiende-­‐eeuwse wijken vernieuwd door middel
van kleinschalige woningbouwprojecten, gevoed door bewonersinspraak. De vernieuwing was
voornamelijk gericht op de huidige bewoners: ‘bouwen voor de buurt’ werd dat genoemd. De
bewoners van verpauperde wijken werden van degelijke, betaalbare woningen voorzien. Om
De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing | Renate van Schaik | mei 2012
9