DE VERNIEUWING VAN DE STADSVERNIEUWING

stadsvernieuwingsgebieden is wel duidelijk minder groen aanwezig en zijn er minder
parkeervoorzieningen dan in niet-­‐stadsvernieuwingsgebieden”. Daarnaast spelen
beheeraspecten een rol: “Stadsvernieuwingsgebieden – en dan met name die in de grote
steden – hebben veel meer te maken met vervuiling en graffiti” 4 .
Het is opmerkelijk dat in het rapport geen aandacht wordt besteed aan de invloed die
de kwaliteit van de architectuur en stedenbouwkundige structuur zou kunnen hebben op de
leefbaarheid en kwaliteit van de woonomgeving. Vooral aangezien er reeds sinds de jaren
tachtig substantiële kritiek is geweest op het gebrek aan aandacht voor architectonische en
stedenbouwkundige kwaliteit tijdens de stadsvernieuwing. Natuurlijk is het moeilijker om
‘architectonische kwaliteit’ te meten dan ‘bouwtechnische kwaliteit’ of ‘vervuiling en
vandalisme’. Niet zonder reden ligt de nadruk van het onderzoek van VROM op meetbare
kwaliteitsaspecten. Dit is natuurlijk een beperking, want niet alle vormen van kwaliteit zijn
meetbaar. Kwaliteit bevindt zich al snel op het subjectieve vlak, maar dat maakt de het niet
minder relevant. Immers, door simpelweg een wandeling te maken door een doorsnee
stadsvernieuwingswijk, zal het de – al dan niet architectonisch geschoolde – bezoeker opvallen
dat de esthetische kwaliteit in menig andere stadswijk beter is, of zal het hem tenminste
opvallen dat de publieke ruimte er simpelweg niet zo aantrekkelijk is. 5
Het gaat te ver om hier een uitgebreide definitie van het begrip kwaliteit te geven, laat
staan van esthetische kwaliteit of schoonheid. Alleen daarover zou een boek vol geschreven
kunnen worden en zelfs dan zou er hoogstwaarschijnlijk geen feitelijke en objectieve definitie
van het begrip gegeven kunnen worden. Het is echter een wel een feit dat er tijdens de
stadsvernieuwing veel is veranderd in de woonomgeving; zowel fysiek als in het gebruik van de
openbare ruimte. Een feit is ook dat er kritiek is geweest op de architectonische en
stedenbouwkundige kwaliteit van de stadsvernieuwing. Uiteindelijk heeft deze kritiek zelfs
geleid tot een omslag in het overheidsbeleid en in het denken over architectuur en
stedenbouw. 6
De vraag die in deze scriptie centraal staat is wat de meest belangrijke en typerende
veranderingen zijn geweest die de stadsvernieuwing teweeg heeft gebracht in de openbare
ruimte en in het straatbeeld, en welke kritiek destijds is geleverd op de architectonische en
stedenbouwkundige kwaliteit hiervan. Ervan uitgaande dat de architectonische en
stedenbouwkundige kwaliteit wel degelijk bijdragen aan de zogenaamde ‘leefbaarheid’ van
een buurt en aan de ‘kwaliteit van de woonomgeving’, zou deze kennis kunnen worden ingezet
bij het wederom verbeteren van de stadsvernieuwingswijken, bij de vernieuwing van de
stadsvernieuwing.
Methode en invalshoek
De meeste stadsvernieuwingswijken zullen binnen korte tijd wederom toe zijn aan
vernieuwing. Deze notie vormt het uitgangspunt voor deze scriptie, wat enigszins bijzonder is,
aangezien het onderzoek hierdoor niet het verleden maar het heden als startpunt heeft.
Doorgaans begint een architectuurhistorisch onderzoek met een historisch fenomeen. Naar
aanleiding daarvan wordt er een onderzoeksvraag geformuleerd. Een architectuurhistoricus
zou zich eerst over boeken en archieven buigen met de vraag: wat was er en wat is er
verdwenen en wat is er nu nog van over? Het onderzoek voor deze scriptie begon echter met
de vraag: wat is er nu en wat is hiervan in de jaren zeventig tot stand gekomen? Ik ben dan ook
begonnen met het simpelweg bezoeken van en kijken naar enkele stadsvernieuwingswijken.
Natuurlijk ben ik daarna wel de gemeentearchieven in gedoken om te inventariseren wat er
precies in deze wijken was veranderd sinds 1971, maar absoluut niet met het doel een
reconstructie te geven van de oude situatie. De nadruk van het archiefonderzoek lag
voornamelijk op de veranderingen in de verkeerssituatie, de stedenbouwkundige situatie, het
parkeerprobleem, de straatinrichting en de voorzieningen.
De onderzoeksvraag voor de scriptie kwam later, want het archiefonderzoek was in
eerste instantie bedoeld als documentatie bij het onderzoeksproject De vernieuwing van de
De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing | Renate van Schaik | mei 2012
6