DE VERNIEUWING VAN DE STADSVERNIEUWING

functionele en economische belangen zwaarder wogen dan architectonische,
stedenbouwkundige en esthetische argumenten.
Het is daarom ook enigszins een luxeprobleem om nu te gaan klagen over hoe de
stadsvernieuwingsarchitectuur eruit ziet en hoe de openbare ruimte was ingericht. Het
primaire doel was namelijk nooit om de wijken mooi te maken. Het doel van de
stadsvernieuwing was om de bewoners van een goede woning te voorzien, tegen een
betaalbare huurprijs, in een verkeersveilige buurt. Dat de woningen tegenwoordig niet
allemaal aan de huidige woonwensen voldoen, is dan ook deels een hedendaags probleem, dat
voortkomt uit onze wens om steeds ruimer te wonen en uit de steeds hogere eisen die wij
tegenwoordig aan onze woonomgeving stellen. Het gebrek aan kwaliteit in de
stadsvernieuwingswijken dat door de nieuwe woonwensen wordt ervaren, is daarom niet toe
te rekenen aan de stadsvernieuwers. De nieuwe eisen en wensen die tegenwoordig worden
gesteld liggen hoogstens aan de basis van de nieuwe vernieuwingsopgave die nu voor ons ligt:
de vernieuwing van de stadsvernieuwing.
Vernieuwing van de stadsvernieuwing
De vernieuwing van de stadsvernieuwing zal binnenkort een steeds belangrijkere opgave
worden. Veel stadsvernieuwingsbuurten kampen (nog steeds) met sociale problemen en ook
het gebrek aan ‘leefbaarheid’ of ‘kwaliteit van de woonomgeving’ is een terugkerend thema.
Een slechte leefbaarheid wordt meestal gekoppeld aan een slecht onderhouden openbare
ruimte, overlast van rondzwervend afval, graffiti en soms ook aan vandalisme of zelfs
criminaliteit. De openbare ruimte van stadsvernieuwingswijken is vaak rommelig en het
onderhoud van de groenvoorzieningen en het straatmeubilair ondermaats. Paaltjes die
parkeren op de stoep moeten voorkomen staan scheef of zijn beschadigd, stoeptegels liggen
los, bloembakken die parkeerplaatsen afscheiden staan leeg of vol onkruid en in de loze
hoeken van de verspringende nieuwbouwgevels verzamelt zich rondslingerend afval. De
plantsoentjes en parkjes die tijdens de stadsvernieuwing zijn aangelegd vergen onderhoud,
terwijl hier het geld en de aandacht voor ontbreekt.
Bovendien is de samenhang tussen architectuur en stedenbouw, die zo kenmerkend is
voor oude stadswijken, tijdens de stadsvernieuwing verloren gegaan. Omdat de
vernieuwingsprojecten kleinschalig waren en onvoldoende in verband werden gebracht met
de rest van de wijk, het stadsdeel of zelfs de stad, bestaan de stadsvernieuwingswijken nu uit
allerlei losse elementen, die een versnipperd straatbeeld tot gevolg hebben. Deze
architectonische versnippering wordt versterkt door de (rommelige) balkons aan de
voorgevels, blinde muren op straathoeken, bergingen op de begane grond en de reductie van
het aantal woningingangen aan de straat. Met name dit laatste verbreekt de binding tussen
straat en woning, waardoor de sociale controle minder is geworden. Ook het onlogische
stratenpatronen (veelal ontstaan door het samenvoegen en doorbreken van bouwblokken) en
de onoverzichtelijke inrichting van de openbare ruimte dragen bij aan de vermindering van
stedenbouwkundige kwaliteit.
Stedenbouwkundige of architectonische kwaliteit vallen echter officieel niet onder
‘leefbaarheidsaspecten’ zoals deze gedefinieerd zijn door VROM in hun rapport over de
verdiensten van Stadsvernieuwing. 129 Toch kan wel met enige zekerheid worden gezegd dat de
weinig inspirerende architectuur van de stadsvernieuwing en de in sommige gevallen
afzichtelijke renovaties in ieder geval geen positief effect hebben op de leefbaarheid van een
buurt. De verbetering van de architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit -­‐ en dus van
het straatbeeld -­‐ kan daarom alleen maar gunstig uitpakken. Overigens zullen veel woningen in
stadsvernieuwingsbuurten binnen twintig jaar aan vernieuwing toe zijn. Immers, woningen
worden gebouwd met een beoogde levensduur van gemiddeld vijftig jaar. Dit betekent niet
per se dat de buurten (wederom) gesloopt moeten worden, maar wel dat er op zijn minst
groot onderhoud nodig zal zijn. Een mooie kans dus om de stadsvernieuwingswijken aan te
pakken en de ‘fouten’ uit de jaren zeventig recht te trekken.
De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing | Renate van Schaik | mei 2012
41