DE VERNIEUWING VAN DE STADSVERNIEUWING

VOORWOORD
Deze scriptie is het sluitstuk van bijna acht jaar studie. Hoewel het officieel de
afstudeerscriptie is van de eenjarige master Architectuurgeschiedenis aan de UvA, beschouw ik
het tevens als het eindpunt en afstudeerproject van mijn totale opleiding. Die opleiding
bestaat naast de master Architectuurgeschiedenis uit een bachelor Kunstgeschiedenis
(Universiteit Leiden) en een bachelor Bouwkunde (TU Delft). Ik wilde graag dat het onderwerp
van mijn afstuderen zich zou bevinden op het raakvlak tussen deze twee vakgebieden. Vandaar
dat ik heb besloten architectuurhistorisch onderzoek uit te voeren tijdens een stage bij een
architectenbureau, namelijk bij De Nijl Architecten in Rotterdam.
Vernieuwing van de Stadsvernieuwing
Het onderzoek dat ik bij De Nijl Architecten heb uitgevoerd was onderdeel van een reeds
opgezet onderzoek getiteld De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing (VVSV). Het
onderzoeksproject, dat wordt uitgevoerd in samenwerking met de TU Delft en KEI
Kenniscentrum Stedelijke Vernieuwing, heeft als doel het in beeld en onder de aandacht
brengen van de ontwerpopgave in de ‘binnenstedelijke bloemkoolstad’ en om nieuwe
ontwerpstrategieën te vinden, die stadsvernieuwingsgebieden weer een positieve impuls
kunnen geven. Veel stadsvernieuwingsgebieden vallen namelijk, ondanks – of wellicht dankzij -­‐
de stadsvernieuwing in de categorie ‘probleemwijk’. In eerst instantie zal het onderzoek van
De Nijl mikken op het formuleren van kleine interventies in het kader van ‘natuurlijke
stadsvernieuwing’: kleine projecten op het niveau van faciliteiten en publieke ruimte. Anders
dan ten tijde van de stadsvernieuwing gaat het om projecten die zowel op buurtniveau als op
het niveau van de gehele stad zullen functioneren.
Om nieuwe ontwerpstrategieën voor stadsvernieuwingswijken te kunnen formuleren,
moet eerst de ontwerpopgave zorgvuldig in kaart worden gebracht. Ten tijde van de
stadsvernieuwing lag de nadruk in eerste instantie op het verbeteren van het woningbestand,
hoewel vanaf de jaren tachtig ook de openbare ruimte is aangepakt. Bij de ‘vernieuwing van de
stadsvernieuwing’ ligt de nadruk niet op het verbeteren van de woningen -­‐ deze voldoen
meestal nog prima -­‐ maar op de aanpak van voorzieningen, verbindingen en de openbare
ruimte.
Bij het formuleren van de opgave wordt vertrokken vanuit de aanwezige sociale en
ruimtelijke kenmerken van het gebied, in plaats van uit een grootschalig masterplan zoals
tegenwoordig gebruikelijk is. Deze sociale en ruimtelijke kenmerken worden in het kader van
het onderzoek van De Nijl geïnventariseerd. Omdat in dit geval de opgave zich bevindt in
historische wijken – namelijk negentiende-­‐ en begin twintigste-­‐eeuwse wijken die vervolgens
in de jaren zeventig zijn aangepakt door de stadsvernieuwing – kan het informatief zijn niet
alleen de huidige situatie in kaart te brengen, maar ook de veranderingen die hebben
plaatsgehad tussen 1970 en 1985. Dit architectuurhistorisch onderzoek binnen het
onderzoeksproject is mij ten deel gevallen. Het was mijn rol om de veranderingen die hebben
plaatsgehad ten tijde van de stadsvernieuwing te inventariseren.
Het VVSV-­‐onderzoek van De Nijl richt zich op vier Nederlandse steden, te weten
Rotterdam, Den Haag, Amsterdam en Leiden. In elk van deze steden is een gebied
geselecteerd dat in aanmerking komt voor het project. Het belangrijkste selectiecriterium was
dat de wijken binnen het gebied zowel stadsvernieuwingswijk als ‘probleemwijk’ waren, dus
dat ze voor kwamen op de lijst van Kamp of als Vogelaarwijk waren aangewezen. Daarnaast
De Vernieuwing van de Stadsvernieuwing | Renate van Schaik | mei 2012
1